Cela: de «A colmea» a «La ruche»

 

O autor porfiou ata editar a novela en francés, que tivo unha discreta acollida

Escrito por ADOLFO SOTELO VÁZQUEZ

O 23 de setembro de 1958, a máis prestixiosa editorial francesa do século XX, Gallimard, publicaba na colección Du monde entier a novela La ruche [A colmea], traducida por Henri L. P. Astor e prologada polo crítico catalán José María Castellet. A súa acollida por lectores franceses foi discreta e tardou máis de trinta anos en reeditarse, en 1989, na colección L'imaginaire. Para entón Cela gañara o premio Nobel.

A xulgar pola correspondencia do escritor padronés co que fose o primeiro editor da colmea, Carlos Fernando Maristany, e co seu primeiro axente literario, o doutor Herman Stock, propietario e director da Axencia Literaria Universitas, entre os seus propósitos máis importantes do trienio 1946-1948 estaba, aproveitando o camiño aberto pola familia de Pascual Duarte, impulsar a tradución da novela varada pola censura española a comezos do 46.

Con anterioridade á tradución francesa da familia de Pascual Duarte viran a luz, no outono do 44 a italiana, grazas aos oficios de Juan Aparicio, gran protector do primeiro Cela; no 46 a inglesa e no 47 a sueca (Cela camiñaba ben). A francesa (1948) correu a cargo de Jean Viet e editouse, paralelamente, por entregas na revista Esprit (xaneiro-abril), que dirixía Emmanuel Mounier; en Éditions du Seuil, colección Pierres vives, dirixida por Claude-Edmonde Magny, a autora dun libro de referencia neses anos, L'âge du roman americaine (1949); e finalmente en Le Club français du livre, «numerada e moi bonita», segundo anotación do propio Cela.

Ao aire deste proceso editorial, Jean Viet le A colmea a comezos do 47 para unha posible tradución ao francés. Pronto lle remite a Cela os seus eloxios incondicionais, quen, con todo, na primavera do 48 comunícalle que a está escribindo de novo, «sensiblemente aumentada e corrixida, para poder editala en España». Unha vez aparecida en Madrid enviaríaa a París para que se puidese incluír o engadido, «máis todo aquilo que a edición española non leva no seu texto. Con isto a edición francesa da colmea sería rigorosamente completa». Emporiso, todas estas conxecturas haberían, ao paso dos meses, de carecer de fundamento. Viet e Éditions du Seuil non editarán a novela, cuxo texto agardaba impaciente o tradutor a finais da primavera do 49.

Con posterioridade ás traducións inglesa, sueca (Cela seguía camiñando ben) e italiana, ve a luz en Gallimard, precedida das Notas do autor ás tres primeiras edicións en lingua española (1951, 1955 e 1957), La ruche. As negociacións para a súa tradución revelan o escenario no que se producía esa publicación, que sintetiza con xeito a Carta de Francia a cargo de Manuel de Lara, abreviatura tras a que se esconde o historiador Manuel Tuñón de Lara, que Papeis de Son Armadans publica no número de outubro do 58: «A casa Gallimard presenta este outono un programa español de categoría: A colmea de Camilo José Cela, O Xarama de Sánchez Ferlosio e Duelo no paraíso de Goytisolo […] Vaia por adiantado que en Francia se están dando xa conta de que existe unha novela española contemporánea, que por certo ten o valor de dar medo, moitísimo medo». Manuel de Lara publicou na revista mallorquina de Cela 17 entregas de Carta de Francia, como tamén o fixo en dúas ocasións Henri L. P. Astor, aínda que o encargo inicial de Cela foi para Juan Goytisolo, quen tan só mandou un texto, traspasando eses quefaceres a Tuñón de Lara. A participación de Astor foi ocasional e, en certo xeito, un recoñecemento —moi habitual na conduta de Cela— ao seu traballo de tradutor da colmea.

 

[Fonte: www.lavozdegalicia.es]