L’arabi es la lenga convidada de la 79a edicion del Festenal d’Avinhon

Aquela causida ressona coma un acte politic e poetic dins un contèxt marcat per las tensions geopoliticas 

Los artistas palestinians Bashar Murkus e Khulood Basel i presentan ‘Yes Daddy’, una pèça que met sus scèna la memòria, l’amor e la dolor

L’arabi es la lenga convidada de la 79a edicion del Festenal d’Avinhon. Aquesta lenga plurala, pluricentrica e fòrça parlada al país nòstre, es ongan especialament onorada pel festenal de teatre e de dança mai important d’Occitània. Una causida que ressona coma un acte politic e poetic dins un contèxt marcat per las tensions geopoliticas, çò rapòrta Libération.

“Nosautres, es en aquesta lenga que somiam, qu’aimam”, çò dison Bashar Murkus e Khulood Basel, d’artistas palestinians installats a Haifa e cofondadors del teatre independent Khashabi. Presentan Yes Daddy, una pèça que met sus scèna la memòria, l’amor e la dolor. Per eles, l’arabi es “coma una pintura, fòrça visuala”, e refusan qu’aquesta lenga siá reducha a un simbòl: “A la lenga li fa pas mestièr un omenatge mas un espaci per viure”.

Una volontat comuna als artistas convidats, coma Wael Kadour, autor sirian en exili en França, que contunha d’escriure en arabi per afortir lo drech de parlar en sa lenga mairala. Sa pèça Chapitre quatre, que mescla francés e arabi sens traduccion, pausa la question de la preséncia e de la desaparicion. “Lo teatre non pòt pas cambiar lo Mond, mas nos remembra que lo Mond pòt cambiar”, çò declara lo dramaturg sirian.

Ali Chahrour, coreograf de Beirot, mena tanben lo public dins de racontes corporals e socials. When I Saw the Sea balha la paraula a tres femnas migrantas etiopianas que, pel primièr còp, dançan, cantan e parlan sus un empont. Es l’istòria d’aquelas femnas que fan lo netejatge dins los ostals de las classas nautas libanesas somesas a la kafala, un precèpte islamic d’aculhença vengut un regim de semiesclavatge que desumaniza 175 000 emplegats domestics migrants en Liban. Las tres femnas, Zena, Tenei, e Rania, que parlan arabi e amharic, dançan e cantan sus scèna pel primièr còp, e sortisson totas d’aquela comunautat. Lo projècte nais d’un episòdi tragic: lors patrons avián abandonadas las femnas pendent los bombardaments. Una d’elas, malgrat la terror, disiá amb un sorire: “Es lo primièr còp que vesi la mar en Liban.”» 

Enfin, Leïla Slimani, escrivana francomarroquina, revendica son analfabetisme en arabi coma lo produch d’una istòria. En Avinhon, legís un tèxt inedit que questiona son rapòrt intèrne e contradictòri amb una lenga que l’a pas apresa l’autora, e que li pesa. 

Avinhon 2025 fa doncas de l’arabi non pas un ornament, mas una matèria viva, polifonica e portaira d’experiéncias intimas e collectivas. Dins los accents de la darija, del maqām o del sirian, la lenga ven dança, silenci, poesia e memòria. 

Una sensibilitat lingüística e umana de tria que, totun, deuriá pas desmembrar la tradicion teatrala en occitan, lenga pròpria del comtat Venaicin, per èsser de tot en tot coerenta.

 

[Sorsa: www.jornalet.com]

Les vignes, dernier bastion de résistance au «décolonialisme»

Black and wine

Écrit par Alexis Brunet

J’ai succombé au charme de cette piquette
En tardant dans les rayons de Carrefour Market 
Moins de cinq euros une bonne affaire ma foi
Tant pis si ça grattouille et picote mon foie

« Intense et puissant » est selon ses petits mots
Le Comte de Négret apaise à peine mes maux
Et pour cause voici ce qui y est gravé
De l’autre côté de la bouteille abreuvée

La somptueuse peau noire (de son raisin)

« La Négrette, ce joli cépage autochtone de notre terroir Frontonnais ». Voilà un beau sujet, ma foi, mais à l’arôme fichtrement colonial. Et ce n’est pas fini: « [La Négrette] doit son nom à la somptueuse peau noire de son raisin ». Allo Caroline, Clémentine, Rokhaya et consœurs? J’ai un nouveau job pour vous, une croisade de rêve, à l’intersection de l’antiracisme et du féminisme, à mener dans le sud-ouest, voilà qui vous ferait prendre l’air de Paris! Quant à vous, chers lecteurs, ne voyez-vous pas cette énième humiliation des femmes noires acculées à leur condition d’objets de désir par des mâles blancs avides de chair exotique (et avinés) ?

Pour les novices, le site internet des vignerons de l’Appellation d’Origine Protégée (AOP) Fronton, en Occitanie, nous informe que « la légende rapporte que la Négrette, ce cépage noir caractéristique du vignoble de Fronton aurait été rapporté de Chypre par les Hospitaliers de l’Ordre de Saint-Jean de Jérusalem ». Maudits croisés! Il y est également inscrit que « c’est parce que nous avons choisi de refuser l’uniformisation et de perpétuer la culture de la Négrette […] que nous vous proposons des vins rouges et rosés extraordinaires ». De ma propre expérience, « extraordinaire », me semble exagéré mais qu’importe. Loin de la société aseptisée dont rêvent nos néo-épurateurs année après année, trinquons à la Négrette cet été! Et en attendant d’arpenter Fronton en quête du puissant breuvage, écoutons comment Baudelaire s’adressait à Jeanne Duval, sa « Vénus noire » au début de « Sed non satiata ».

Bizarre déité, brune comme les nuits,
Au parfum mélangé de musc et de havane,
Œuvre de quelque obi, le Faust de la savane,
Sorcière au flanc d’ébène, enfant de noirs minuits

Après vous être enivré de ces vers, vous trouverez de précieux renseignements pour visiter les domaines de la Négrette sur le site de l’AOP Fronton.

[Source : www.causeur.fr]

"Lengas de França"? "Lengas regionalas"? Lengas d'aicí!

Escrich per Gerard Joan Barceló

D'en primièr, voldriái rendre omenatge al sociolingüista còrs Ghjuvan Battista Marcellesi, defuntat a 89 ans, lo paire del concèpte de polinomia segon lo qual i a pas cap de ierarquia intèrna entre las variantas d'una meteissa lenga reconeguda aital per sos parlaires. Se pòt discutir dels limits de la polinomia, que mena amb rason a aimar totas las realitats lingüisticas mas contraditz las necessitats practicas d'una estandardizacion quand la lenga eiretada se parla pas pus gaire, mas uèi remarcarai son accion constanta en favor de la cooficialitat de las lengas...

Bandièra de resisténcia catalana

Mas de quinas lengas? De las "lengas regionalas"? Sabèm totes lo mesprètz que l'escond mai aquela expression. Al francés solet, l'espaci "nacional" de la "Republica", mentre que las lengas nòstras se limitarián a una realitat locala, e mai folclorizanta, coma se poguèsson pas servir d'expression a de pòbles conscients d'eles meteisses, a de nacions.

De las "lengas de França"? Cresi qu'es encara pièger. Lo complement "de França" se poiriá entendre coma una possession, coma s'aquelas lengas dependèsson d'aquel estat per existir, coma s'aguèsse drech de vida e sustot de mòrt sus elas. En mai d'aquò, sens considerar la problematica pròpria de "las lengas d'oïl", sonque lo breton, malgrat sa luenchenca semblança amb lo galés, se parla en territòri francés: l'occitan se tròba dins quatre estats, lo catalan tanben (e benlèu cinc un jorn), l'arpitan dins tres, lo flamenc dins dos, etc. E nosautres, vivèm "en França"? Sabi que lo territòri ont vivi depend estrechament de l'estat francés, mas considèri que vivi en Occitània, abans tot.

Amb qualques amics, me soi amusat a me demandar quina expression convendriá mai. D'unes m'an dich, amb rason, qu'una lenga es una lenga. Cèrtas, mas sèm malgrat aquò fàcia a la realitat del perilh d'escantiment e dels obstacles juridics. "Lengas autoctònas" fàcia a la "lenga imperiala" impausada per l'Estat? Lo francés es tanben una lenga autoctòna, e mai o siá pas pertot. "Lengas minorizadas"? Es nòstra realitat, mas me pensi que la volèm cambiar, e l'insisténcia sus la minorizacion es benlèu contraproductiva. A mai, qualques unes poirián confondre l'adjectiu amb "minoritàrias", e se'n poiriá conclure que sèm una minoritat, una comunautat separada de la rèsta de la populacion, del temps que la lenga, la volèm partejar amb totòm. Òc, sèm minoritaris, mas revendicam pas nòstra minoritat, mas la possibilitat de ganhar de parlaires en luòga de ne pèrdre de longa. "Lengas colonizadas"? Mas se pòt colonizar una lenga? Son los pòbles que son colonizats, pas'rai?

Prepausi, doncas, doas causas. Que los militants de l'occitan contribuiscam pas pus a l'umiliacion estatala en acceptant los tèrmes mespresants de "lengas regionalas" e de "lengas de França". E tanben que revendiquem que las lengas nòstras son "lengas d'aicí". Son de nòstres territòris, de nòstras istòrias, de nòstras culturas, de nòstres pòbles.

E las aimam aicí, ara, e per sempre!

Apondon: lengas d’aicí o benlèu lengas d’en nòstre.

[Poblejat dins www.jornalet.com]

"Tractats i negociacions diplomátiques de Catalunya i de la corona catalonoaragonesa a L´edat Mitjana. Volum I, 1. Tractats i negociacions diplomátiques amb Occitánia, Franca i els estats italians 1067-1213", de Pere Benito i Monclús y M. Teresa Ferrer i Mallol

Este libro de unas 500 páginas es un lujo, con respecto a todos los tratados realizados por la diplomacia catalana, prioritariamente, y el resto de los diplomáticos de los reinos de Aragón. 

Escrito por JOSÉ MARÍA MANUEL GARCÍA-OSUNA RODRÍGUEZ

Tractats i negociacions diplomátiques de Catalunya i de la corona catalonoaragonesa a l´edat mitjana

Tractats i negociacions diplomátiques de Catalunya i de la corona catalonoaragonesa a
l´edat mitjana

La obra es del año 2009, y está dirigida por dos autoridades en historia medieval, la profesora Ferrer i Mallol y Riu i Riu. La obras abarca las relaciones diplomáticas realizadas en Occitania, en el Estado francés sensu stricto y con las repúblicas italianas, todo ello entre los años 1067 y 1213. El cuerpo documental presenta 169 documentos y las primeras 200 páginas están conformadas por los hechos históricos relacionados con esa documentación.

Llama poderosamente la atención lo claro que tienen los historiadores aquí contenidos en relación a la diferencia indudable existente entre León y Castilla. En efecto, Castilla es reducida a lo que tiene que ser, un territorio feudal dependiente del Reino de León o Regnum Imperium Legionensis. Niego, asimismo, de forma taxativa la existencia de la malhadada Corona de Castiella, ya que la titulación de los reinos y de sus monarcas es el de reyes de Lleón y de Castiella o de León y de Castilla. Cuadros genealógicos magníficos de los condados de Barcelona, de Provenza, de Carcasona, de Tolosa, de Narbona, etc.

En el año 1212 se produce la batalla de Las Navas de Tolosa, por lo que uno de los documentos que aparecen, y que es del año 2013, contiene una orden del castellanista y antileonés papa Inocencio III, en el que ordena al rey Pedro II el Católico que abandone a los tolosanos y a los condes de Foix, y este papa era lo suficientemente autoritario como para generar miedo con sus sanciones de excomunión o de entredicho.

Entre otros documentos a destacar, por la personalidad de sus protagonistas, me debo referir a los documentos 81 y 82 con el conde Ramón Berenguer IV y el Emperador Federico I Barbarroja Hohenstaufen, etc. 

Por lo tanto máxima calificación para la obra.

[Fuente: www.todoliteratura.es]

Ven d'èsser publicada l’òbra poetica inedita de Joan Larzac

Aquela nòva publicacion conten de poèmas que Larzac aviá pas jamai quitat d’escriure long del temps

Mai de 30 ans après la publicacion de son Òbra poetica, seguida de qualques raras rejonchas coma Dotze taulas per Nòstra Dòna o Ai tres òmes a taula, a miègjorn, Letras d’Òc ven de publicar Se rauqueja ma votz, un nòu libre de Joan Larzac que conten tota una part de l’òbra de l’escrivan setòri. Aquela nòva publicacion conten de poèmas que Larzac aviá pas jamai quitat d’escriure long del temps.

 

Amb una longa trajectòria coma escrivan, critic literari e poèta, Joan Larzac es un dels autors lengadocians pus importants de nòstre temps. Son òbra es marcada per la fe e l'erudicion. Son libre pus remarcable seriá Descolonizar l’istòria occitana (1977) e son òbra màger sa traduccion de la Bíblia publicada per Letras d’Òc, l’Ancian Testament en 2013 e lo Nòu Testament en 2016.

 

Mas dins Se rauqueja ma votz rescontrarem un còp de mai lo Larzac poèta qu’acara totas las fàcias de l’umanitat a l’escota dels trabucs e dels espèrs del Mond. I trobarem tanplan d’interrogacions sus l’existéncia e de contemplacion dels païsatges de Liban o d’Occitània.

[Poblejat dins www.jornalet.com]

Quin occitan (o galò, o breton, ...) volèm? Lengas de societat o lengas de sècta?

Escrich per Fabien Lecuyer

Torni prene lo títol au Gerard Joan Barceló per parlar d’un problèma important dins nòstes mitans: l’embarrament ideologic. Barceló escriu: “en Occitània, la lenga nòstra es mai sovent una lenga de clubs, limitada a qualques corses, a de cercles e cafès occitanistas e de curioses”.

Sei ben d’acordi amb lo Gerard. Mas voldriai anar mai luenh: en Occitània e Bretanha las lengas nòstras son mai sovent de lengas de clubs o des sèctas esquerristas.

Lo mot es dit: “esquerrista”, es a dire la malaudiá infantila de l’esquerra. Per çò que... quand legi lo Jornalet o d’autras publicacions occitanistas ai lo sentiment qu’Occitània es un grand camp d’estiu d’Alternative Libertaire. Pasmens, quand espïi una mapa electorala, i vesi gaireben.... l’antitèsi!

Jornalet es lo rebat del movement occitanista? Benlèu... non... òc... un pauc forçadament d’aprèp çò que sabi... mas es lo rebat de la societat occitana? Alavetz, cossí un movement de liberacion nacionala pot esser a còntra-corrent de sa populacion ?

En Bretanha  ‘quò es tot parèir, rasseguratz-vos. E tot aquò vira coma un estranglader. Dins las annadas 70 chaliá èsser, en gròs, de l’esquerra CFDT per esser militant breton. O “marxista” coma l’UDB (d’aquel temp, tot s’explicava pel marxisme, sabetz ben, de la recèpta de l’aïoli a la deriva delhs continents). Or, ara, per èsser militant breton chal èsser e d’esquerra, e antifa, e feminista, e vegan, etc. Crèsetz que la populacion bretona es tot aquò? Non, de segur. Mas lo movement breton a creat un estranglader d’ont pòt pus se sauvar.

Un jorn, demandèri a un amic perque voliá pas s’engatjar dins lo movement breton. “Pechaire?” Que s’exclamèt “me veses dedins aqueste mitan? Es l’aliança de la ZAD e de Boboland. Mercés ben mas ieu sei normal”.

En vertat avèm seguit las derivas de l’esquerra dempuèi quauques annadas: esquerra liberala d’un costat (Strauss-Khann > Macron), l’esquerra societala d’un autre. L’esquerra liberala s’emmoca de las lengas nòstras per çò que rentran pas dins lo mite de la “start-up nation” que parla globish, demora l’esquerra societala... E aquì, ‘quò es una vertadierà deriva sectària. Per ço que l’esquerra societala europèa es dins una deriva sectària mortifèra ! Suicidària ! E nos-autres, seguisson coma un tropèl d’oelhas. Gara! Sei pas de dreita per aquò. Mas pensi sovent dins la frasa de Cècè Buteau cantador de Canta U Populu Corsu e militant FLNC “avèm tròp politizat la lenga”[i]. Duscas a ne faire una lenga de sècta?

A una epoca m’ocupavi d’una emission politica en breton, francés e galò sus la radio RBG: le “parlement breton”. Arrestèri après doas o tres emissions: quand era lo torn del debat en breton trobavi pas de britofònes de dreita! Tot simplament! Los neo-locutors avián totes lo meime perfiu.

Alavetz, que volèm? L’occitan, lo galò e lo breton lengas de comunautats omogenèas, menas de messas en latin, o volèm que sián de lengas de societat? De tota la societat !?

 

---

[i] Documentari “Génération FLNC”

[Poblejat dins www.jornalet.com]

Neuf artistes interpellent Stéphane Bern au sujet des langues

L’appel date du 1er août 2019 et provient de Sainte-Anne, dans le Doubs. Il concerne les langues dites régionales. Neuf artistes interpellent en effet Stéphane Bern pour obtenir une émission musicale dans ces différentes langues.

En Bretagne, c’est Perryn Bleunven, chanteuse brittophone de Plabennec, qui signe ce courrier. Elle est accompagnée d’autres musiciens ou chanteurs venus de Franche-Comté, du pays Basque, de Corse, d’Alsace, d’Occitanie et de Polynésie. Neuf artistes* donc qui répondent à l’appel de Stéphane Bern pour la protection du patrimoine, notamment immatériel par un autre appel : celui de la sauvegarde des langues dites régionales. « Nous, jeunes artistes, les faisons vivre chaque jour en métropole et outre-mer à travers nos chansons », écrivent-ils.

« Nous partageons aujourd’hui avec vous l’idée de la création sur France Télévisions d’une émission dédiée aux musiques actuelles en langues régionales. Suffisamment d’artistes et groupes existent pour une émission complète et diversifiée présentant l’histoire des langues régionales et leur utilisation dans nos répertoires modernes et l’imaginaire de nos univers musicaux », estiment-ils. 

Ces artistes pensent que le présentateur vedette serait susceptible de trouver suffisamment d’intérêt à ce projet pour entendre leur appel. Ils poursuivent leur argumentaire : « Si les langues régionales sont le patrimoine de la France, elles sont aussi pour beaucoup d’entre elles un patrimoine transfrontalier européen. Nous rappelons donc à ce titre leur reconnaissance par le Conseil de l’Europe et l’UNESCO, preuve de leur ancrage dans notre époque. Identifier, sauvegarder et valoriser le patrimoine fragile. Notre appel s’inscrit donc pleinement dans cette démarche et dans la continuité du rôle de votre mission pour rendre l’histoire plus belle; celle que nous apprenons et celle que nous vivons ».

Espérons que cet appel soit entendu. Le Peuple breton, au moins, l’aura relayé !

*Les artistes signataires : Billy Fumey (Franche-Comté), Pauline & Juliette (Pays-Basque), Carlotta Rini (Corse), Julien HMI (Alsace), Perynn Bleunven (Bretagne), Alidé Sans & Paulin Courtial (Occitanie), Raumata Tetuanui (Polynésie française)

[Source : www.lepeuplebreton.bzh]

Lo latin popular

Escrich per Christian Andreu

Pauc a cha pauc la lenga pus parlada a nivèl internacional apuèi lo grèc foguèt la lenga dels romans, que bastiguèron un empèri que demorariá pus de cinc sègles. Amb d’importants influéncias de l’etrusc (que ne prenguèt l’alfabet), aquela lenga indoeuropèa finiriá per èsser la linga franca de la diplomacia pendent e aprés l’Empèri Roman.

Las nacions indigènas europèas conquistadas
pels romans aprenguèron lo latin popular.

Totun, la lenga parlada pel pòble foguèt pendent fòrça sègles desparièra del latin classic plan fixat a nivèl popular. Una lenga populara que cambiariá plan e que finiriá per se convertir en las diferentas lengas europèas romanicas actualas (occitan, catalan, portugués, italian, romanés, còrs e sarde entre d’autres).

Per ansin, cal totjorn desseparar dos registres d’una quita lenga que venguèron, amb lo temps, tant diferents, que i aguèt de grèus problèmas de compreneson entre los pròpris romans. Un d’aqueles registres, lo latin popular o latin vulgar – qu’auriá començat se desseparar foneticament e lexicalament del latin classic tre lo sègle IIen e IIIen, vendriá lenga locala en cada territòri de l’empèri e que d’aperaquí los sègles VIen e VIIIen ja èran de lengas totalament desparièras.

Foguèt del latin popular e pas del latin classic qu’evolucionèron las diferentas lengas romanicas europèas d’uèi lo jorn. E pr’aquò cal situar plan los cambiaments que patiguèt aquela lenga latina e qu’entraïnèron l’aparicion de lengas coma la lenga nòstra, parlada uèi en Euròpa apuèi pus de 1000 ans.

Lo latin culte foguèt totjorn patrimòni de las classas socialas pus nautas de la Republica primièr e l’Empèri aprés. Tanben foguèt la lenga ensenhada e parlada per de literats, d’escrivans, de scientifics, de cercaires, de diplomatics e de classas nòblas romanas. Mas, çò de curiós, es que foguèt pas la lenga parlada dels militars. Benlèu pels oficials pus nauts, òc, mas pas pels legionaris, que foguèron aqueles que marchèron per tota Euròpa per la conquistar. E lo contacte amb aqueles per part dels divèrses pòbles e nacions indigènas europèas foguèt çò que provoquèt la naissença de desparièrs dialèctes locals latins – per ansin i aviá lo latin occitan, lo latin catalan, lo latin aquitan (amb un substrat ibèr e bascon pus fòrt que lo latin occitan parlat en la rèsta d’Occitània), lo latin castelhan o encara lo latin francés e anglés.

Lo latin classic foguèt utilizat solament per las 
classas pus nautas de l’Empèri Roman.

Cada territòri aguèt un biais diferent de parlar lo latin. Aquò es un fach pauc ensenhat a nivèl academic e qu’arrèsta la compreneson d’un procès lingüistic europèu romanic pro important, coma es la naissença de las diferentas lengas romanicas. Foguèt un latin diferent del latin parlat en d’autres airals geografics pr’amor dels indigènas que i aguèt en cada luòc quand los legionaris romans i arribèron. 

Aital, quora arribèron a Occitània (la lenga pus semblanta al latin amb lo catalan aprés l’italian, çò es la mai conservadora), los romans (de legionaris, de tecnics, d’artesans, de comerçants) trapèron d’ibèrs, de cèltas, de bascons. Als Païses Catalans i trobèron sonque d’ibèrs, que parlavan una lenga plan semblanta al basco e que benlèu foguèt la meteissa lenga amb de diferents dialèctes. Al territòri, qu’apuèi seriá Castelha solament de tribús cèltas, coma al nòrd de la Gàllia.

Lo pòble roman jamai parlèt lo latin classic.

Cada nacion indigèna que trobèron balhèt un substrat lingüistic (çò es de paraulas parladas a l’epòca e que contunhèron maugrat l’arribada del latin) pròpri e tras qu’important. Per ansin, l’occitan e lo catalan an atanben de paraulas qu’an demorat fins uèi lo jorn e que mai d’un cercaire demostrèt que son de paraulas ibèras coma esquèrra, pissarra, gavarra, bassa, carabassa o estalviar. Son pas gaires e atanplan son de lengas qu’an encara d’autres substrats, coma lo substrat germanic, pus espandit e benlèu mai important, amb de paraulas coma espia, bandièra, guèrra, ganhar, blanc o blau.

Los indigènas de cada luòc doncas, assagèron de parlar lo latin dels romans, un latin parlat per una majoritat qu’aviá pas de cultura e que parlava un latin desparièr del latin escrich. Lo latin classic foguèt lo latin utilizat per grands autors coma Virgili, Ovidi, Ciceron o encara apuèi Sant Tomàs d’Aquin o Dante. Foguèt la lenga utilizada en drech, sciéncia, filosofia… e que lo pòble roman jamai parlèt. E encara mens los indigènas europèus conquistat pels romans.

La lenga del pòble

De paraulas coma jocare (jogar), caballum (caval), casam (ostal) o focum (fuòc) son totalament diferentas d’autras coma ludere, equum, domus o ignis, que vòlon dire çò de meteis. Las primièras son latin popular e las darrièras latin classic.

Aprés de sègles lo latin popular venriá un dialècte

 tròp diferent del latin classic.

Aquò sufís per demostrar fins ont foguèron de dialèctes diferents. Lo latin popular comencèt una mutacion vèrs lo sègle IIen que finiriá totalament vèrs lo sègle IXen. Aquela mutacion, quora finida, aviá produsit desenats de lengas diferentas. Mas cap d’ela venguèt del latin classic. E aquò es un fach lingüistic que cal comprene. Totas las lengas romanicas actualas son eiretièras del latin popular.

Aquel biais diferent popular de parlar lo latin aguèt de paraulas diferentas mas atanben de diferéncias de prononciacion e de gramatica. E sonque foguèt descobèrt scientificament a travèrs dels darrièrs estudis de lingüistica, d’usatges encontrats en de tèxtes tardièrs de latin e encara de gramaticas normativas classicas latinas que condemnavan çò que ja a l’epòca èra considerat coma de grèvas errors lingüsticas.

Lo latin popular, contemporanèu pendent de sègles del latin classic parlat tre Ivernia (Irlanda) e Mesopotamia (Iran) per de comerçants, sentors e diplomatics, foguèt çò que parlavan cèrts personatges (sovent d’esclaus) dins de comèdias teatralas de Plaute o Terenci, e que fasián rire plan l’audiéncia. Cossí siá, lo latin popular ja èra pro cambiat en l’an 843, quand lo rei d’Aquitània e apuèi emperaire dels Francs, Loís lo Pietós, faguèt un jurament a son fraire Carles (un tèxt pus conegut coma lo Jurament d’Estrasborg). Es aital pr’amor qu’es lo primièr tèxt europèu escrich en lenga romanica. Lo latin vulgar èra escantit.

Totun, los cambiaments demorèron de sègles: lo latin classic aviá 10 vocalas e lo latin popular ne perdèt qualqu’unas (aquò depend de la lenga romanica), perdèt de diftongs e atanben de vocalas longas, patiguèt divèrses processes (coma la palatizacion de K en S; Kaelum>Cèl, perdèt de genres (lo genre neutre) e cambièt los plurals.

La mutacion del latin popular pendent de sègles 

balhèt naissença a de lengas romanicas coma 

l’occitan.

Al sègle IIIen l’Appendix Probi demandava d’escriure plan lo latin classic pr’amor que ja i aviá de centenats de paraulas qu’èran pas pro ben escrichas; Masclus (en latin classic èra Masculus), Vinia (Vinea), Colober (Coluber) o Paupera Mulier (Pauper Mulier), eca.

Lo nombre de paraulas venguèt de mai en mai grand: sidus venguèt stella (estela), cruor venguèt sanguen (sang), pulcher venguèt bellus (Bèl), ludere venguèt jocare (jogar) e aequor venguèt mare (mar). En mai d’aquò, i aguèron atanben de cambiaments de sens e cinc declinacions (rosa, rosam, rosae, rosae, rosa) venguèron sonque doas (rosa, rose) que l’occitan medieval encara aviá.

Un cèrt moment los cambiaments se debanèron pus rapids: ille, illa, illud, venguèron lo, la, e atanben cambièron los genres (lo lach èra lacte, neutre). Un roman que parlesse latin classic auriá dich Iacobus patri librum dat (Jaume dona un libre a son paire). Un roman que parlesse latin vulgar auriá dich: Jaccobus livro a ppatre donat.

Arribat aquel ponch lo latin classic demorèt sonque escrich en de tèxtes e de libres que d’autors europèus (e arabis) volguèron copiar. Lo pòble, cada nacion europèa ont los romans i èran estats, parlava ja una lenga totalament desparièra del roman o latin classic (parlat encara a nivèl internacional).

Las nacions romanicas èran nascudas e sa lenga demorariá au mens 1000 ans pr’amor qu’encara son de lengas parladas uèi lo jorn (occitan e catalan e castelhan e francés mas atanben asturian, galician, aragonés, italian, sarde, còrs…per ansin la lenga pus parlada al mond mai pròche après l’accadian, l’aramèu e lo grèc ancian, lo latin, es encara uèi parlat d’un biais diferent, mas totjorn eiretièr de la lenga parlada pels legionaris romans sens cultura qu’arribèron a Euròpa tota fa mai de 2300 ans.

[Poblejat dins www. sapiencia.eu]

Val d’Aran: Bagergue es proclamat un dels vilatges mai polits d’Espanha

Lo vilatge aranés a festejat aqueste dissabte son intrada dins l’Associacion dels Vilatges mai Polits d’Espanha

Un dels vilatges mai polits de l’estat espanhòl es en Occitània. S’agís de Bagergue, en Aran, que recebèt en genièr passat aquela certificacion de la man de la Fièra Internacionala del Torisme (FITUR) de Madrid. A Bagergue n’an festejat la proclamacion oficiala aqueste dissabte passat.

 
Per aver aquela distincion cal aver mens de 15 000 abitants e un patrimòni arquitectural o natural certificats.
 
Amb aquela disticion Bagergue e 11 autres vilatges de l’estat espanhòl intran dins lo ret de l’Associacion dels Vilatges mai Polits d’Espanha, que compren 79 vilatges dont 14 son andaloses e un vintenat son castelhans.
 
Bagergue es un vilatge de la comuna de Naut Aran, dins lo terçon de Pujòlo, situat a 1419 mètres d’altitud. 
 

Marc Tarrau

no sábado

Ager proclamèrem a Bagergue coma un des pòbles mès polidi d’Espanha -Los Pueblos Más Bonitos de España.
Los vecinos de Bagergue podemos decir que somos de pueblo y además, bonito.
Hay que decir una cosa... Ahora ser de pueblo: ¡Está de moda!#YoSoyDePueblo
Tener pueblo, es algo que no todos lo pueden decir...

...Ver mais

+31

200

34

26

[Poblejat dins www.jornalet.com]

Bretanha serà ongan a l’onor de l’Estivada de Rodés

Lo festenal interregional de las culturas occitanas se tendrà los 18, 19 e 20 de julhet

 

Alan Stivell vendrà la figura emblematica del 18 de julhet

L’Estivada de Rodés consagrarà ongan una plaça d’onor a Bretanha en aculhissent d’artistas emblematics d’aquel país. D’efièch, Alan Stivell vendrà la figura emblematica del 18 de julhet, serada ont li succediràn sus l’empont bèl los de Digresk, la banda de Roazhan representanta del rock celtic amb son estil festiu e, enfin, Les Naufragés, a l’entorn de lor cantador Jean-Michel Poisson.
 
Divendres 19 de julhet, la cultura occitana serà representada sus l’empont bèl amb los grops occitans La Beluga, Feramia e Djé Balèti.
 
Dissabte 20 de julhet, seràn dos grops occitans e un grop breton que  seràn ongan los protagonistas de la dicha “Breizhtivada”: a aquel rescontre inedit de las doas nacions participaràn Mauresca Fracàs Dub, Mask Ha Gazh e Goulamas’K.
 
Podètz trobar mai d’informacions sul sit del festenal.

 

[Imatge: Jérémy Kergourlay - poblejat dins www.jornalet.com]