Aran, la vòstra segonda pàtria

Escrich per Fabien Lecuyer

En Aran sus los panèls,
l’occitan a la prioritat

Abans de legir Jornalet coneissiái pas la Val d’Aran. E cresi que i a fòrça bretons coma ieu! Sens parlar dels franceses, de segur... Aran es un territòri desconegut dins una França jacobina qu’a pas qu’ela meteissa e lo “globiland” de la tèle coma orizont.

 

A l’ora qu’escrivi aqueste article, soi en Comenge, al pè del Portilhon, lo pòrt ont comença Aran. Abans d’anar visitar Aran parlèri amb de mond del país de Comenge, mai que mai de mond de Sent Memet. Lor demandèri cossí consideravan lor lenga. Una femna me diguèt: “Qu’es un patés... un pauc gascon... mas es d’occitan tanben... e d’aranés tanben”. Macarèl! Aquò es una lenga estranha qu’a fòrça denominacions! Una autra femna me diguèt, ela, “que se parla l’aranés a Sent Memet e lo patés gascon qu’es tanben d’aranés e d’occitan per çò que sèm dins la region Occitània” (!) Fin finala, sabi totjorn pas qu’es la lenga vernaculara del país de Comenge. Sus una estèla al costat de la glèisa dedicada al felibre Bernat Sarrieu es escrit “Era’scolo deras Pireneos. Toustem gascous” pasmens. A! aquò es una pista...

 

Un jorn, anèri de l’autre costat del pòrt del Portilhon e...oà, aquí pas de circonvolucion o d’acrobacias semanticas: la lenga del país es l’aranés e res que l’aranés!

 

Ai cercat de patolhar, de bretonejar mon paure occitan, ieu, paure bogre de breton. E a cada còp lo monde èran força corteses, onorats de veire un breton assajar de parlar la lenga del país, lor lenga. Foguèri ajudat mai d’un còp dins de botigas e pasmens lo monde d’Aran parlan francés.

 

Cada pòble sens estat a un modèl, una segonda pàtria, un mite. Pendent longtemps foguèt Irlanda pels bretons. Èra (e es encara!) lo sol país celtic independent. E Irlanda aculhiguèt los nacionalistas bretons en fugida après la guèrra. Dempuèi qualques decennis es puslèu lo Bascoat...

 

Mas totes aquestes país son de país estrangièrs que parlan de lengas estrangièras! Pels bretons son pas res que “de realitats nacionalas per procuracion”.

 

Per Occitània es totalament diferent. Pels occitanistas, compreni ara lo mite d’Aran. A Luishon, a Sent Memet, lo monde sabon pas quina lenga parlan. Lo mot “patés” es lo primièr mot que lor passa pel cap. Sièis quilomètres mai luènh, la meteissa lenga es oficiala e es afichada pertot. La meteissa lenga! Pas una lenga sòrre coma lo catalan, non, es la meteissa lenga.

 

Al musèu d’Aran, una femna m’expliquèt cossí prononciar tal o tal mot, cossí escriure tal autre, ont metre los accents e tot. Aviái l’impression de discutir amb Domergue Sumien emperrucat! (mas era pas el, per çò que diguèt que compreniá los gascons e los lengadocians mas pas los provençals. E aviá pas jamai parlat amb d’auvernhats, de vivaroalpencs o de lemosins) .

 

Amics occitans, un de vòstres devers es de defendre Aran! Son estatut e son “Conselh Generau”! Aran sarà totjorn un exemple de prene per educar la populacion occitana. “Colhon! Ta lenga es pas res qu’un patés? Mas aqueste patés es una lenga oficiala dins un petit país pirenenc de 10 000 abitants! L’objècte de ta vergonha es lor glòria!”.

 

E en Aran se vei de drapèls occitans pertot, de cartas d’Occitània. En Aran sus los panèls, l’occitan a la prioritat, l’espanhòl o lo francés son après. En Aran, sètz pas l’occitanista de servici o “Gòra l’occitanista”, mas una persona normala. En Aran, los occitanistas son sòcis d’una nacion de fach e non pas sòcis d’una nacion per un intermediari coma amb Catalonha. Amb Aran, lo sol occitanista de Sant Flor (Cantal) o de la Chapèla del Fraisse a un exemple d’escampar a la cara del monde! En mai d’aquò, pensi francament que la novèla “region Occitanie-Pyrénées Méditerranée” es una bèla dona a l’occitanisme!

 

Del Creissent fins a Niça, Aran es un exemple, un biais de “har la higa” als colhons, als colonizats del cap, a las victimas de l’alienacion identitària!

[Poblejat dins www.jornalet.com]