Darío Villanueva: «A nova pedagoxía, entender a escola como unha especie de parque de atraccións, conduce ao fracaso»

O profesor e académico da RAE espida as debilidades posmodernas sen morderse a lingua en «O atropelo á Razón». «Hai estúpidos a tempo completo que parecen empoderados grazas a algúns medios dixitais», advirte o exdirector da Real Academia Española

O académico e crítico literario español Darío Villanueva publicou «O atropelo da Razón».

Escrito por ANA ABELENDA

O atropelo que sinala o profesor que ocupa o cadeira de brazos D da Real Academia Española non é sanguento, pero ten varias vítimas: a verdade, o rigor, o pensar crítico, a memoria, o valor do esforzo e a solidez da identidade son ningunhas delas. «Non me quero pór moi estupendo, pero os filósofos gregos utilizaban a palabra logos con dous sentidos. Era 'palabra', e tamén 'pensamento'. Morderse a lingua é un libro que trata do logos como palabra. Estoutro trata do logos como pensamento», sinala Darío Villanueva (Vilalba, 1950), que tomou o título do seu novo ensaio, O atropelo á Razón, do tango Cambalache, «que di: 'Que falta de respecto, que atropelo á razón'». 

«A emocionalidade despraza por completo á racionalidade», advirte o catedrático de Teoría da literatura nun ensaio que mostra e argumenta os disparates aos que pode conducirnos o abandono da Razón cando nos deixamos levar pola corrección política, a nova pedagoxía do modelo sueco ou derívaa das identidades líquidas, nas que un é (á marxe de corpos e xéneros) como sente. 

—Á vista da realidade, e da linguaxe, é máis cambalache este século XXI que o XX?

—Efectivamente, no tango, que é do 35, fálase do século XX, pero cantantes posteriores engaden 'século XXI' porque o que se sinala segue ocorrendo, e cunha novidade que potencia o atropelo á Razón, que é a viralidade das novas formas de comunicación.

—Apunta aos «ollomois» dese mundo virtual de intelixencias artificiais e redes sociais. Onde nos pode levar e estanos levando xa?

—Os medios tradicionais (a prensa, etcétera) poden ter nesgos, pero teñen un sentido de profesionalidade e responsabilidade que é unha garantía. En cambio, agora, nestoutros novos contextos non hai responsabilidade. É o terreo dos prexuízos, os contos, as posverdades. E iso incluso exercido por alguén como Trump, que foi presidente de EE.UU. e pode volver selo! Segundo algúns estudos, o 80% que se move en redes sociais é falsa. Son informacións que, con todo, configuran a opinión pública dunha ampla maioría de xente.

—Fronte á posmodernidade e as súas posverdades, e ante o «relativismo epistemolóxico», ínstanos a desandar o camiño para recuperar o poema de Machado, que cita: «A túa verdade? Non, a Verdade, / e ven comigo a buscala. A túa, / gárdaa». Pero queremos saber a verdade?

—A verdade existe, pero non a todo o mundo interésalle. Hai un grupo de xente a favor do terraplanismo, que sostén que a terra é plana. Hai verdades de feito que se están negando. Ocorreu coas vacinas e o cambio climático. Hai outro concepto, que son as verdades de razón, que non son feitos físicos, senón fundamentados na razón das cousas. Con ese nihilismo que vén de Nietzsche, cada un ten a súa verdade. E se cada un ten a súa verdade, xa me dirás como configuramos unha convivencia da cousa pública...

«Penso o contrario do que di o refrán 'o sentido común é o menos común dos sentidos'». O sentido común é algo do que participamos todos. É algo absolutamente democrático»

—Se non somos educados para saber, senón para ter competencias, iso lévanos a preguntarnos se é a democracia o mellor sistema.

—Penso o contrario do que di o refrán «O sentido común é o menos común dos sentidos». O sentido común é algo do que participamos todos. É algo absolutamente democrático. Non necesita un facer grandes estudos para ter sentido común. O sentido común adquíreo un no momento en que a súa personalidade se desenvolve o suficiente. E iso adoita ocorrer a idades temperás. A base é esa, o sentido común das cousas. Quen nega a razón están a promover ás veces cousas que atentan contra o sentido común que todos compartimos. Cal é o engarce entre o voto dun sabio e alguén sen grandes estudos? O sentido común, compartido.

—Persoas moi intelixentes perpetraron cousas atroces...

—Por suposto. En relación á estupidez, o que estea libre de pecado que tire a primeira pedra. O problema está nos estúpidos a tempo completo. Todos cometemos os nosos erros, pero sabemos facer autocrítica. En cambio, esoutro tipo de xente, empoderada grazas a algúns medios dixitais, ten un exhibicionismo do seu estulticia prexudicial para a esfera pública.

—Borraranse as diferenzas entre homes e mulleres e seremos, finalmente, «corpos falantes»?

—Esa é unha evolución da teoría queer, que é daniña para o pensamento sólido do feminismo, que é a gran revolución cultural e social do noso século. É a primeira revolución absolutamente transversal, pacífica e cun fundamento conceptual que vén do século XVIII. Esta liña queer nega a existencia de sexos e de xéneros.

 —Sorprendeume ver no seu libro «cuir», a españolización de «queer». 

—Si, chegará ao Dicionario.

 «Algunhas feministas históricas, mulleres extraordinariamente valiosas no intelectual e con gran guindo para manifestar as súas posicións, mostráronse en contra desta última deriva do queer, que é daniña para o pensamento sólido do feminismo, que é a gran revolución cultural e social do noso século»  

—O «queer» choca co feminismo.

—Totalmente. En España, algunhas históricas feministas, mulleres extraordinariamente valiosas no intelectual e con gran guindo para manifestar as súas posicións e reivindicar mostráronse en contra desta última deriva do queer. Se loitas con argumentos a favor da igualdade entre os xéneros ou sexos, que vinga unha teoría negando a existencia diferenciada destes, é destrutivo. O problema é que algunhas minorías queren impor á sociedade as súas visións sectoriais. A democracia teñen respecto ás minorías, pero baséase no predominio das maiorías. Con todo, vemos que demandas concretas de sectores minoritarios cobran unha globalidade que non lles corresponde.  

—Ás veces iso renda?

 —Pode ser, pode ser... Como modesto intelectual que son, opóñome a ese exhibicionismo dos intelectuais que se apuntan a estas opcións para cobrar fama, e non din as cousas como son. E están a fallar ao compromiso da verdade, que é o gran compromiso que un intelectual debe ter sempre.

 —No capítulo «Educación, memoria e tecnoloxía», fai unha revisión dos actuais modelos educativos, e incide no sueco como un bluf, se me permite a expresión; moi aparente, pero inconsistente? Hai que considerar que a idade do neno é clave, e hoxe en España a escolarización é moi temperá, por necesidades laborais dos pais...

 —Fíxome no caso sueco porque foi pioneiro da pedagoxía constructivista e compresiva. Hai unha teórica, Inger Enkvist, que demostra o fracaso absoluto ao que conduciu esa nova pedagoxía, na que se desautoriza o papel do profesor e o que dirixe o seu proceso educativo é o propio alumno, descártase a transmisión de contidos e todo baséase nas chamadas competencias, desdéñase o papel da memoria, e os resultados xa están á vista... Pero en España non. En España segue predominando iso, con resultados preocupantes: desautorización do profesor, sentido lúdico aplicado de forma indiscriminada. A escola é unha especie de parque de atraccións ao que un vai divertirse. Saír da ignorancia significa esforzo. Estamos a celebrar o 300.º aniversario de Kant. A súa lema era «Sapere aude» ('atrévete a saber'). Isto nunca é destrutivo. O problema hoxe é o paradoxo de que nunca antes nos países desenvolvidos, como o noso, o sistema educativo foi tan amplo e gozou de tantos medios e tantos recursos, cunha educación obrigatoria que empeza cada vez antes, como di. Ás veces, cunha formulación teórica moi discutible, e con malos resultados.

«O que hoxe me preocupa especialmente é a contaminación innecesaria de anglicismos e a corrección política, que é unha forma de censura»

 —Pensa que se pode conciliar o respecto aos ritmos de maduración do neno e a esixencia, a aprendizaxe significativa e a cultura do esforzo?

 —Por suposto. Eu mesmo son froito desa formulación, como tantas persoas máis que non acabamos sendo uns tarados.

 —Cal é o seu diagnóstico do español que utilizamos hoxe?

—É difícil establecer un diagnóstico xeral. Hai xente que fala moi ben e hai xente que non. O que hoxe me preocupa especialmente é a contaminación innecesaria de anglicismos e a corrección política, que é unha forma de censura. Hoxe hai eufemismos que son unha absoluta ridiculez.

 

[Imaxe: Sandra Alonso - fonte: www.lavozdegalicia.es]