Morre o escritor Juan Marsé aos 87 anos

O autor de «Últimas tardes con Teresa » recibiu o premio Cervantes no ano 2008

 

Juan Marsé no ano 2008, cando foi galardoado co Premio Cervantes. ALBERTO ESTÉVEZ

O escritor Juan Marsé morreu aos 87 anos no Hospital Sant Pau de Barcelona. Foi autor de novelas como Últimas tardes con Teresa e Ronda do Guinardó, foi galardoado co Premio Cervantes no ano 2008. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Juan Marsé: «O cine influíu a toda a narrativa do século XX»

Algunha vez dixo que empezou a escribir sen querer, cando de mozo lle pedía á súa veciña que lle pasase a máquina os seus manuscritos. Aínda hoxe non sabe se o facía porque lle gustaba escribir ou porque lle gustaba a moza

Por BEATRIZ PÉREZ

Juan Marsé (Barcelona, 1933), aquel raparigo que entrou na literatura sendo aprendiz de xoieiro, acaba de publicar Colección particular (Lumen), unha recompilación de relatos (que inclúe un conto inédito nado dun guión de cine) na que o crítico Ignacio Echevarría, encargado da selección, reuniu algunhas das claves do mundo de Marsé, gañador do Cervantes no 2008. As «aventis», o cine e o seu «alento épico» (en palabras de Echevarría), o humor ou a sátira mestúranse e configuran unha especie de vademécum da literatura do que é o escritor por excelencia do barrio do Guinardó.

-Echevarría abre o prólogo dicindo que lle considera un «narrador», figura anterior ao novelista. ¿E vostede que se considera?

-Nunca me gustou discutir as opinións dos especialistas, pero comprendo a súa proposta. El entende que hai bos novelistas aos que con todo non pódeselles aplicar o cualificativo estrito de «narrador» porque poñen máis énfase en certas formas de estrutura e de linguaxe. Cita a Cela como bo novelista pero narrador mediocre -eu estou de acordo-. E ao revés: un pode ser un bo narrador e non ser exactamente un gran novelista. Por exemplo, para min os contos de Hemingway son moito mellores que as súas novelas porque Hemingway pon o acento na arte de contar con orixes orais.

-En «Colección particular», de feito, hai un relato que provén da tradición oral.

-Si, Tenente Bravo. Eu contábao como unha especie de anécdota, de chiste, era algo que me pasou facendo o servizo militar en Ceuta durante unha instrución de ximnasia co tenente Bravo -chamábase así-. Isto conteino durante anos e tiña moito éxito; recordo que Manolo [Vázquez Montalbán] sempre me pedía que o contase en comidas con amigos. Finalmente, empuxado por el, decidín escribir o conto. Existe unha relación directa entre certa forma de narrar e a tradición oral.

-Ao longo da súa vida escribiu moita máis novela que conto e iso a pesar de que nunca escondeu a súa querenza por este xénero. ¿Por que esta escaseza?

- Non teño a menor idea. Algúns relatos que escribín proviñan dun encargo moi abstracto. Por exemplo, na época en que faciamos a revista Por favor encargáronme o conto O pacto [incluído en Colección particular], que é unha historia política. Con todo, nunca tiven o desexo de publicar un libro enteiramente de relatos, non sei por que. Sempre estiven moi metido en novela longa. Escribía contos nos intervalos entre a escritura das novelas, que é o que máis me gusta escribir.

- En «O pacto», ambientado na Transición, escribe vostede: «Enfundemos a memoria, convennos aos dous. É a hora de pactar. Polo ben de todos». ¿Seguen vixentes estas palabras hoxe?

-Iso parece. En política haberá que pactar sempre, polo menos na política que eu entendo como tal. Pero agora poida que esta idea estea máis vixente que nunca, pois se nota unha falta de pactos, sobre todo na esquerda, que está bastante dividida e que foi a causa de bastantes desastres.

-A miúdo concede un papel protagonista nos seus contos ás «aventis», historias inventadas por nenos para fuxir da realidade. ¿Por que?

-A imaxinación, tanto se é infantil coma se é adulta, é un factor primordial en toda creación literaria. Durante a escritura de Se che din que caín [1973], lembrei como xogabamos cando eramos nenos, na posguerra, sen apenas xoguetes. Pero iso levounos a sentarnos e a contar historias relacionadas cos cómics que liamos, coas películas que viamos.

-Historias nas que vostedes instilaban feitos reais.

-Si, e tamén memorias familiares. Case todos tiñamos a alguén no exilio, alguén que morrera durante a guerra, alguén que estaba escondido. En fin, introduciamos nesas historias elementos dunha realidade sórdida que unicamente podiamos entrever, pero que estaba aí. A «aventis», en tanto que célula literaria que ía organizar toda a estrutura de Se che din que caín, foi a gran solución que atopei. Así que a «aventis», esa invención xuvenil da infancia acerca da realidade mesturada coa ficción, foi a solución.

-«Noites de Bocaccio», non incluído neste libro, naceu como outros dos seus contos por encargo. Foi Beatriz de Moura quen lle pediu unha reflexión sobre a Gauche Divine.

-É máis ben unha parodia da Gauche Divine. Non foi incluído porque Echevarría considerou que non acababa de encaixar. Hai outro conto que si aparece neste volume, A liga vermella na coxa morena, que foi tamén un encargo, neste caso de Esther Tusquets para un libro sobre relatos eróticos que pensaba encargar a cinco ou seis escritores. Pero só llo entregamos Ana María Moix e eu, así que o libro ao final non saíu.

-E ese conto erótico supón unha rareza na súa obra.

-Si, porque eu nunca escribira algo así. Esther encargoumo porque eu era membro do xurado do Sorriso Vertical, a colección de Tusquets dirixida por García Berlanga que publicaba novela erótica. Eu aburríame moitísimo. Non atopaba valores literarios nos orixinais que nos chegaban, o que lía era unha especie de ximnasia sexual que me aburría... Pero cando Esther propúxome escribir un conto erótico, aceptei e díxenme que, se o facía, faríao a fondo. Unha vez terminado A liga vermella na coxa morena -onde afortunadamente hai bastante humor- lembro que reflexionei sobre se deixaba á muller nunha situación degradante. Esther díxome que de ningún modo.

-O cine sempre estivo presente na súa obra e nesta recompilación de contos non ía ser menos: aí está, por exemplo, «A pantasma do cine Roxy». ¿Como lle influíu esta arte?

-Non teño a menor dúbida de que hai unha gran influencia do cine na miña obra e estou por dicir que na de calquera escritor do século XX. Non é posible desprenderse da influencia do cine na narrativa do século XX. O cine é unha arte narrativa baseada na imaxe e, neste sentido, o cine mudo era mellor que o falado porque se valía só da imaxe para contar a historia. Hoxe o cine está a morrer en mans da tecnoloxía, pero esta é outra historia.

[Fonte: www.lavozdegalicia.es]