O lingüista Xosé Antonio Pena Romay publica unha nova entrega da sección de fraseoloxía "Verbas sisudas non queren testemuñas".
 |
| Páxaro, obra da fotógrafa www.suerainbow.es |
Por Xosé Antonio Pena
Para facer referencia a unha persoa de carácter pouco serio ou formal, e que adoita amosar pouco tino ou sentido nos seus feitos e palabras, en castelán non é raro utilizar, entre outras locucións, as de cabeza de chorlito ou cabeza hueca. Polo que atinxe á nosa lingua, dispomos tamén dunha boa variedade de locucións e voces que dan conta dese mesmo significado, como imos ver a seguir:
Ser un cabeza de chorlito # cabeza hueca # cabeza a pájaros
{= Ser unha persoa de carácter pouco serio ou formal e que adoita amosar pouco tino ou sentido nos seus feitos e palabras.}
Ser un cabeza de bubela
Ser un cabeza choca
Ser un cabeza de vento
[E TAMÉN]:
Ser un cabeza no aire # cabeza de aire # puño de aire
Ex.: Al cabeza de chorlito del director, ni caso.
Ó cabeza de bubela do director ‡ cabeza choca do director ‡ cabeza de vento do director ‡ cabeza no aire do director ‡ cabeza de aire do director ‡ puño de aire do director, nin caso.
● Tamén:
Ser un cabeza de palla # un cabeza de can # un tantarantán que vai para Noia # un petanoaire # unha festa no aire && (Ser unha persoa que) A onde vai esquece
Ex.: Ó director, nin caso, que a onde vai esquece.
● Tamén, en bastantes contextos:
Ser un cabeza/cabecita loca && Ser un cabra loca
Ser un cabeza tola # un cabeza louca # un chaviña louca && Ser un cabra tola # cabra louca && Ser un fogo de palla
● Tamén:
Ser un tarambana # cascabel && [E MESMO, MÁIS OU MENOS AXEITADAS EN FUNCIÓN DOS CONTEXTOS]: Ser un chalado && Ser un insensato
Ser un trosco # tarabelo # tarambaina # badulaque # tiruleco # turuleque # toleirón # toleirán # tolambrón # mequetrefe && Ser un atolascado # aloucado # atolado # atoleirado && Ser un lolailo && Ser un rodapó && [E MESMO, MÁIS OU MENOS AXEITADAS EN FUNCIÓN DOS CONTEXTOS]: Ser un chalado && Ser un insensato && [E INDA INCLUSO, CON VOCES QUE HABITUALMENTE PRESENTAN OUTROS SIGNIFICADOS]: Ser unha torda # un paxareiro # un talabarte # un baldreo
● Tamén, en contextos, e nesta mesma liña:
No tener cordura
Non ter sentido (ningún) # xuízo (ningún) # siso (ningún) # senso (ningún) # leme (ningún) && Non ter entendemento (ningún) && Non ter cordura (ningunha) && Ter o sentido a compoñer && Andarlle o sentido/sentidiño polas silveiras && Andarlle o vento polas pólas
[E MAIS]:
Ter o sentido a compoñer && Andarlle o sentido/sentidiño polas silveiras && Andarlle o vento polas pólas
● Tamén, asociadas a ámbitos de uso coloquiais e familiares:
Ser un caganaverza # caganaverdura && Ter menos sentido ca unha cabra na paxara # ca unha cabra na cona # ca unha galiña no cu
NOTAS:
1. Como moitos dos lectores que seguen esta sección seguro que xa teñen percibido, o criterio que acostumamos adoptar á hora de reflectir o xénero gramatical de substantivos e locucións substantivas é o de facer constar simplemente o seu xénero non marcado (isto é, o masculino) naqueles casos en que os ditos substantivos ou locucións son susceptibles de presentar ambos os xéneros ou de ter referentes extralingüísticos de sexo masculino ou feminino.
Sen embargo, neste caso cómpre comentar que varias destas locucións cuxo núcleo é un substantivo feminino (coma tales, cabeza, chaviña ou cabra) poden presentar, inda tendo un referente extralingüístico de sexo masculino, o xénero gramatical feminino. Exs.: Xoán sempre foi un/unha cabeza de bubela ‡ un/unha chaviña louca ‡ un/unha cabra tola.
2. A voz rodapó, que está tirada con este significado da fonte “Parucadas: un ‘dialecto’ vivo nacido en Baiona”, tamén se rexistra en Palabras con memoria cun significado que presenta certa relación, como é o de “persoa que anda con chismes”.
3. Gardando unha moi estreita relación coa locución cabeza no aire, María Victoria Cerviño Ferrín tamén rexistra, no traballo “Fraseoloxía e paremioloxía de Sebil, 3” (Cadernos de Fraseoloxía Galega, 18, 2016, páxs. 199-210. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades), a expresión xente do aire (=xente informal).
4. As expresións galegas están tiradas das seguintes fontes:
- Recolleita propia da oralidade galega.
- Recolleita propia documental (artigos de prensa, artigos ou comentarios na Rede, obras escritas, folletos publicitarios, etc.).
- Asociación de Escritores en Lingua Galega: Sección “Palabras con memoria”, á que se pode acceder a través de Internet no enderezo seguinte: https://www.aelg.gal/palabras-con-memoria.
- Barbeito Lorenzo, María Dolores: “Frases feitas do Concello das Neves”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 7, 2005, páxs. 293-301. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Cerviño Ferrín, María Victoria: “Fraseoloxía e paremioloxía en Sebil, 2”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 15, 2013, páxs. 441-462. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Ferro Ruibal, Xesús: “Cadaquén fala coma quen é. Reflexións verbo da fraseoloxía enxebre”. Discurso de ingreso do profesor Ferro Ruibal na Real Academia Galega o 4 de maio de 1996.
- García González, Constantino: Glosario de voces galegas (1985). Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Goce Denis, Amparo: “Parucadas: un ‘dialecto’ vivo nacido en Baiona”. Bitácora no enderezo de Internet http://parucadas.blogspot.com/
- Graña Núñez, Xosé: Vacilacións, interferencias e outros “pecados” da lingua galega. Ir Indo Edicións, Vigo, 1993.
- Groba Bouza, Fernando: “Nas uñas, nas mans ou nos pés has saír a quen es”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 16, 2014, páxs. 357-437. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Hermida Alonso, Anxos: “Fraseoloxía de Matamá (Vigo)”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 11, 2009, páxs. 283-304. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- López Taboada, Carme & Soto Arias, Mª Rosario: “Sete catas na orixe da fraseoloxía”. En Estudos de Lingüística Galega, 2, 2010, páxs. 221-233. Instituto da Lingua Galega.
- Losada Aldrey, M. Carmen & Cid Fernández, Alba & Fernández Carballido, Xurxo: Para dar trela. Manuel práctico de fraseoloxía galega. 2016, Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Martínez Seixo, Ramón Anxo (dir.): Dicionario fraseolóxico galego. Edicións A Nosa Terra, Vigo, 2000.
- Martíns [antes, Martínez] Seixo, Ramón Anxo: “120 locucións verbais galegas”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, 12, 2010, páxs. 373-386. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Noriega Varela, Antonio: Como falan os brañegos. Ed. Nós, 1928, A Coruña.
- Pereda Álvarez, José María: Aportaciones léxicas y folklóricas al estudio de la lengua gallega. Publicado en 1953. Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Real Academia Galega: Dicionario da Real Academia Galega (versión en liña).
- Requeixo Cuba, Armando: “Sobre fraseoloxía galega: algunhas mostras da área mindoniense”. Cadernos de Lingua, 9, 1994, páxs. 89-110. Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades.
- Rodríguez González, Eladio: Diccionario enciclopédico gallego castellano, vols. I (1958), II (1960) e III (1961). Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Valladares Núñez, Marcial: Diccionario castellano-gallego. Publicado en 1884. Consultado no Dicionario de Dicionarios da lingua galega (dirixido por Antón Santamarina).
- Ventín Durán, José Augusto: “Fraseoloxía de Moscoso e outros materiais de tradición oral”. En Cadernos de Fraseoloxía Galega, anexo 1, 2007.
[Fonte: www.galiciaconfidencial.com]
Sem comentários:
Enviar um comentário