«Escribir unha novela é como resolver un teorema»

O narrador arxentino Guillermo Martínez viaxa na súa novela «Os crimes de Alicia», coa que acaba de gañar o premio Nadal, do país das marabillas ao dos pesadelos 

Guillermo Martínez (1962), onte en Barcelona.

     

Por MIGUEL LORENCI   

Matemático, lóxico, amante do ilusionismo, o xadrez e o tenis, ademais de escritor, Guillermo Martínez, (Baía Branca, Bos Aires, 1962) coincide en moitas cousas con Lewis Carroll, cuxa vida é o motor da novela Os crimes de Alicia, que deu ao autor arxentino o 75.º premio Nadal. Unha intriga policial ambientada en Oxford na que a marabilla de Alicia se torna en pesadelo. Un thriller trufado de lóxica e filosofía e co que regresan o profesor Seldom e G, protagonistas dunha anterior novela súa, Os crimes de Oxford.  

-¿Da marabilla ao pesadelo?  

-Nalgunha medida si. Indago que hai de ominoso e sinistro no mundo de Alicia. Ao imaxinar crimes que pertencen, polo simbólico, a ese mundo máxico, atisbé o lado máis escuro e sinistro duns personaxes forzados a pensar nas mortes que aparecen no libro de Carroll.  

-Matemática ou literatura, ¿que lle seduciu antes?  

-Non son o matemático que se dedicou á literatura. Escribir é a miña primeira paixón. O meu pai era escritor e con 7 anos escribín o meu primeiro conto, Peón catro rei. 

-¿Que as conecta?  

-A analoxía principal é que en ambos os casos se trata de mundos platónicos. O matemático ve primeiro os patróns no mundo ideal dos obxectos matemáticos. O escritor ve unha constelación de personaxes, xiros e finais dunha ficción. Hai que baixar a terra ese mundo nunha codificación escrita. O matemático formula un teorema, que é unha sucesión de liñas que encadean e deducen afirmacións ata chegar á tese. O escritor tamén codifica en liñas e frases, cada un cun sentido, para armar o significado final. A diferenza é que o lector resignifica o que escribiu e iso non é posible en matemática, onde todos han de interpretar o mesmo. A literatura admite ambigüidades e significados múltiples imposibles en matemáticas.  

-¿Resolver teoremas e unha novela parécense?  

-Na paixón hai cálculo e no cálculo moitas veces tamén hai paixón. Non son mundos tan separados. Andrew Wiles, o matemático que probou o teorema de Fermat, encerrouse durante sete anos. Abandonou a súa carreira para resolvelo. Parécese moito ao que fixo o capitán Ahab para cazar á balea branca, a Moby Dick. Non hai diferenzas. Na ciencia hai epopeas ás que non se lles presta atención e a intriga policial dá un xogo que non está noutros xéneros. O autor quere seducir ou provocar rexeitamento no lector. É un reto moi parecido a un acto de ilusionismo que me seduce. Hai certa correlación entre o ilusionismo, a demostración dun teorema matemático e a escritura na novela policial.  

-Lewis Carroll, aos ollos de hoxe, resulta personaxe incómodo, ¿é un pederasta?  

-A novela aborda ese asunto. Hai versións sobre como tomaba as fotos de Alice e a quen llas mostraba. Expoño como se ve hoxe a Carroll. O seu sobriño fala con orgullo de como se vinculaba aos nenos. Dou todos os elementos pero non xulgo. É como en Pierre Menard autor do Quixote, o lendario conto de Borges . Escrito hoxe liña a liña, o significado do Quixote sería distinto.  

-¿Que outros referentes ten?  

-Witold Gombrowicz e Henry James súmanse Borges. Unha trindade conectada pola incerteza, pola ambigüidade moral dos personaxes e situacións. O tremor do real en Gombrowicz apaixóname. Son tres aproximacións filosóficas diferentes de mundos que sento afíns.  

-¿Como encaixa a filosofía coa novela policial?  

-De mil xeitos. Nos crimes de Oxford estaba xa a tensión entre o verdadeiro e o demostrable, que é puramente filosófico. Agora abordo as continuacións posibles dunha serie lóxica, que neste caso son os asasinatos. Un problema que preocupa moito a Wittgenstein. Non se sabe ben cal é o patrón, pero hai elementos que fan pensar que os crimes están relacionados con Alicia no país das marabillas e a súa lóxica exasperada. Outro é a tradución de linguaxe e significados. Pero que non se inquiete o lector. Isto non é un Tractatus.  

-¿Narra crimes sanguentos ou de luva branca?  

-Os crimes imperceptibles era o título orixinal dos crimes de Oxford. Iso dá pistas. Teñen que ver coa técnica das matemáticas; crimes abstractos, con pouco sangue. Pero hai de todo.  

-¿Débelle moito ao cine?  

-Relativamente. Antes de que Álex de la Iglesia se fixase na miña novela vendéronse sete edicións do libro en España e traduciuse a 40 idiomas. Tras a película vendéronse catro máis, pero nunca sentín que debía o éxito á película. Fascinoume que o meu director favorito se fixase nela e rodásea. Pero o cine é unha cousa e a literatura outra. O cine non é o maior éxito dunha novela nin a consagración do escritor, que se xoga no terreo das lecturas e no paso do tempo. O éxito é terminar a novela. Sentir que estás conforme e que deches todo o que podías. O que vén despois ás veces é mellor ou peor. E non o podes manexar. A miña formación matemática dime que o problema está terminado cando un o resolve. Neste caso saíu moi ben.  

-Non continúa «Os crimes de Oxford», pero volven os protagonistas...  

-Regresan, si, pero a un mundo diferente. Parte dun feito real sobre Carroll: os seus familiares arrincaron páxinas do seu diario e descubriuse logo un documento coa clave sobre esas páxinas e dun momento crucial na súa vida. Todo o demais é imaxinario. Creo unha irmandade Lewis Carroll que se parece vagamente á que existe en Oxford e que publicou os seus diarios completos. Imaxino personaxes que nada teñen que ver cos biógrafos reais. Durante máis de tres anos investiguei, devorei biografías contraditorias, esmiucei polémicas e estudei a historia da fotografía. Xamais o fixo como escritor e ás veces riume de quen o facían.  

-Non hai dous sen tres [para Sheldom e G], dicimos en España.  

-Nun futuro máis ou menos afastado poida que haxa outra historia de Sheldom e G. Teño vagamente o tema, pero non o punto de vista.  

-Todos temos tres vidas: a pública, a oficial e a secreta. ¿Vostede ten máis?  

-Si. Tiven unha vida política, de xadrecista e outras deportivas como tenista case profesional.  

-O seu pai invitáballe a escribir cada domingo e non tiña televisión ¿A pantalla é inimiga da literatura?  

-Depende do espazo que lle deas. Si o da literatura é cero, será difícil lograr que os mozos se concentren. O problema das novas xeracións é a falta de concentración, algo que eu si exercitei tanto con lectura como co xadrez.

-Terceiro arxentino no premio Nadal. ¿Está orgulloso?  

-Claro. Somos só cinco hispanoamericanos en 75 anos. Tres arxentinos, con Juan José Saer e Luis Gasulla (gañador en 1974). A lista do Nadal é impoñente, o espello da mellor literatura española. É un orgullo entrar nesa lista.

 

[Imaxe: Quique García | EFE -  fonte: .lavozdegalicia.es]