Brasil chora a destrución do museo de historia natural maior de América Latina

As chamas consumen o Museo Nacional de Río de Janeiro entre críticas ao seu abandono 

Por MIGUEL PIÑEIRO 

Despois de máis de seis horas de loita contra o lume durante a noite do domingo e a madrugada do luns, os bombeiros de Río de Janeiro deron por apagadas as chamas que deixaron ao descuberto o esqueleto do palacio colonial de San Cristóbal, unha xoia arquitectónica do século XIX que albergaba o Museo Nacional de Brasil , un dos máis antigos do país e o maior de América Latina no ámbito da historia natural. O museo foi fundado polo rei Joãou VI en 1818 e instalado na Quinta dá Boa Vista en 1892, nun palacio que acolleu despois a primeira asemblea constituínte de Brasil. O edificio de gran valor histórico, patrimonial e sentimental, ademais de acoller unha das institucións culturais e científicas máis respectadas de Brasil, quedou arrasado e será avaliado nas próximas horas para delimitar o risco real de derrubamento. O que xa está polos chans é a moral dos cidadáns, que sentiron a perda do museo carioca como un terrible golpe á súa identidade nun momento de profunda inestabilidade social e política, así como unha falta de respecto á memoria. 

O lume iniciouse sobre as 19.30 horas (pasada a media noite española) por motivos que aínda non están claros. O ministro de Cultura, Sérgio Sá Leitãou, manexou dúas versións na súa comparecencia pública: ou ben un curtocircuíto nun laboratorio, ou ben a caída dun globo de aire quente, miniatura dos aerostáticos, cuxo uso é tradicional en todo o país entre nenos e non tan nenos, e que está tipificado como delito en caso de causar incendios forestais. «É preciso determinar si de feito hai unha conexión entre o incendio e a fraxilidade e as deficiencias do museo», admitiu. 

Luzia e os seus 12.000 anos 

Coa mesma rapidez que as chamas arrasaban as súas máis de medio millón de títulos da biblioteca e as súas máis de 20 millóns de pezas -algunhas de valor singular como os restos de Luzia, que, achada en 1974 no estado de Minas Gerais e coas súas case 12.000 anos, é o fósil humano máis antigo de América-, estendíanse polas redes sociais a indignación e os profundos queixumes dos brasileiros ao ver no incendio dunha institución bicentenaria unha metáfora dos problemas que arrastra o país nos últimos tempos. 

Sede da familia real portuguesa, cando Brasil aínda era unha colonia lusa, a destrución do museo deixa en evidencia a depreciación do público no país e a desatención orzamentaria para este tipo de institucións. 

A pesar de recibir un empuxón económico do Banco de Desenvolvemento Brasileiro (BNDES) nos últimos meses, a partida orzamentaria de pouco máis de 500.000 reais (125.000 euros) non se completou desde fai un lustro. «Había un plan para dotalo cun novo equipamento antiincendios, eramos conscientes da fraxilidade do edificio, pero non nos deu tempo», lamentou ante os restos aínda fumarentos a vicedirectora do Museo Nacional, Cristiá Serejo. «A liña de financiamento necesario para facer fronte a estes riscos foi aprobada, pero o diñeiro do BNDES nunca chegou», incidía Roberto Leher, reitor da Universidade Federal de Río de Janeiro -que tutela o museo desde mediados dos anos 40. 

As imaxes de funcionarios do Museo Nacional entrando no edificio e sacando coas súas propias mans o que podían para salvalo das chamas é outro síntoma da desesperación que xera a perda case por completo dun arquivo único en América Latina. A situación do emblemático inmoble de Río de Janeiro remite a outros como o Museo Paulista (en Sãou Paulo) ou o maxestoso Teatro Nacional de Brasília, xoia do patrimonio cultural e arquitectónico da capital federal que permanece pechado desde hai anos por falta de investimento público. 

Museo de Arte Moderna, 1978 

Desgraciadamente, non é unha situación nova para Brasil: hai 40 anos, o 8 de xullo de 1978, outro incendio, no Museo de Arte Moderna de Río, destruíu un importante número de obras, entre elas, de artistas como Picasso, Dalí ou Joaquín Torres-García, expostas nunha mostra temporal e algunhas en concepto de cesión. 

Ademais de Luzia, o incendio do palacio de San Cristóbal arrasou varias momias exipcias -que comezou a adquirir o emperador Dom Pedro I- e precolombinas, coleccións de paleontoloxía que inclúen o Maxakalisaurus topai -dinosauro descuberto na rexión de Minas Gerais, datado fai aproximadamente nove millóns de anos-, unha colección de arte grecorromana iniciada pola emperatriz Teresa Cristina, frescos orixinarios de Pompeya, pezas arqueolóxicas de diversas civilizacións do planeta. O que si se salvou do lume foi o meteorito Bendegó, que coas súas 5,6 toneladas, é o maior achado no país -en 1784, no estado de Baía- e resultou resistente a altas temperaturas. A pedra foi trasladada ao museo en 1888 por orde do emperador Pedro II de Brasil. 

A indignación cidadá manifestouse en protestas ante o museo, onde se viviron momentos de tensión co cinto de protección policial e rexistráronse algunhas cargas.

[Imaxe: RICARDO MORAES/REUTERS - fonte: www.lavozdegalicia.es]