A gastronomía do «Quixote» era universal, non só da Mancha

«Cousas da bucólica», a sociedade da época a través da comida 

Por NÚRIA MARTÍNEZ

Lonxe do que cre o imaxinario colectivo, a comida que aparece en Don Quixote da Mancha non é unicamente manchega. Garavanzos de Martos (de Xaén), viños de Andalucía ou queixos aragoneses do Tronchón -entre moitos outros- son algúns dos pratos que recolle o libro Cosas da bucólica. A gastronomía no Quixote, de Tomás Álvarez, no que se demostra que a cociña do gran clásico de Cervantes é universal. «Non me gusta que se mancheguice a cociña do Quixote», incidiu onte Álvarez durante a presentación da obra celebrada en Madrid, na que subliñou que «é negativo velo desde unha perspectiva rexional». Segundo o autor, Cervantes «coñecía todo o territorio español e moitos outros países» e, consecuentemente, tiña «unha visión moi rica e universal». Precisamente, no libro afírmase: «Produtos, pratos e refráns son esencialmente hispanos, comúns á maior parte do territorio peninsular, e ademais enriquécense cos ecos das experiencias culinarias do autor no norte de África e en Italia».

Máis aló da gastronomía en si, este libro tamén serve para entender como vivía a xente de entón. «É interesante, a través da gastronomía, coñecer a sociedade da época», insistiu o autor, que invitou a ler de novo o Quixote para «atopar elementos como a loita dos protagonistas pola procura da utopía, do amor e da liberdade». No Quixote fálase de fames e cheas, abstinencias e banquetes, e de refráns relacionados coa comida, que -segundo o autor- «ten un interese crucial para comprender como se vivía en España naqueles tempos».

Gran amante do Quixote, Álvarez, empezou a súa relación coa obra de Cervantes cando tiña 6 anos. «O meu mestre entregábanos unha edición preparada para escolares e liámola», asegurou o ensaísta, que confesou que a maioría das partes «non as entendía». A medida que ían pasando os anos, canto máis lía, máis perspectivas acháballe. Tempo despois, Álvarez comprendeu que para poder falar do Quixote con bo coñecemento de causa tiña que estudalo. Para poder dar unha visión «obxectiva», comezou a ir á Biblioteca Nacional a documentarse sobre a gastronomía na obra de Cervantes. O resultado é este libro, que mostra o binomio reflectido polo ascetismo e a gula nos personaxes, así como os alimentos en diferentes escenarios, como os yantares da casa do hidalgo, os alimentos de pastores e bandoleiros, a cociña das vendas ou a dos palacios, entre outros. Tamén fai unha selección de refráns referidos á arte culinaria que se conservaron ao longo dos séculos.

A publicación está acompañada de varios gravados de estilo neoimpresionista do pintor leonés Sendo, baseados no Quixote, e inclúe ademais un estudo sobre a gastronomía da obra en Fernández de Avellaneda. «O Quixote ten encanto especial que fai que nunca deixaremos de falar de el», considerou o escritor e académico José María Merino durante o encontro, quen engadiu que a obra sempre trata de algo novo para cada xeración. Un dos feitos que resaltou Merino é que Álvarez escollese o termo bucólica para o título dun libro que versa sobre gastronomía. Neste sentido, o propio autor explicou que elixira esta palabra polo seu amor pola lingua. «Quixen pór este termo para facer unha homenaxe á riqueza do idioma», resaltou. Tamén para ambos é clave a importancia da obra de Fernández de Avellaneda, que, a miúdo, cren, menosprézase.

«Cando recuperas o Quixote fas excursións por lugares que non se che ocorreron», celebrou para concluír Merino.

[Imaxe: BENITO ORDÓÑEZ - fonte: www.lavozdegalicia.es]