Escrich per Gerard Joan Barceló
Dins mon percors universitari e professional, m’a
calgut sovent traduire. D’en primièr, coma exercici escolar, pendent mos
estudis de latin e grèc. Puèi, coma occitanista, tant dins mas
activitats de lingüista coma dins las de militant.
Sovent, per
l’occitanista, traduire se fa dins un sol sens: de l’occitan cap a la
lenga dominanta (en particular lo francés) per, en principi, aténher un
public mai larg. I a almens un inconvenient se se tracta d’òbras
literàrias bilingüas: la temptacion de legir lo tèxt francés solet e
doncas d’aprene pas jamai l’occitan, e encara mai quand la version
francesa es a drecha! E, coma o escriguèt Sèrgi Viaule, fa qualques
meses, se l’autor e lo traductor del meteis libre son la meteissa
persona – Mistral, per exemple, publiquèt Mirèio amb sa traduccion personala francesa en fàcia –, nos podèm demandar se legissèm una òbra occitana o una òbra francesa.
Se lo sens de traduccion va de l’occitan a d’autras lengas, se
comprendrà doncas que la tòca n’es de difusar dels autors pauc coneguts
perque causiguèron d’escriure dins nòstra lenga mespresada puslèu que
dins de lengas mai espandidas. E totòm entendrà tanben que i a encara
fòrça òbra de far, que nos fan mestièr de collaboracions amb de
traductors de tot lo mond que sàpian l’occitan, e qu’es clar qu’aquestes
son de mal trobar.
Mas voldriái atraire l’atencion suls
besonhs especifics de la traduccion en sens invèrs, de las lengas autras
cap a l’occitan. S’agacham del costat de nòstres fraires, o sonque
amics, se preferissètz, catalans, se vei que traduson fòrça. Es de mal
contestar que lo catalan siá una lenga de traduccion, e, d’efièch, en
catalan se tradutz tot, perque l’ensenhament, los mèdias, la societat
n’an de besonh, de las òbras classicas de la literatura universala a de
romans populars. Basta d’anar, per exemple, sul sit de la librariá en
linha www.llibres.cat per o verificar.
De prioritats
Es necessari, ça que la, de prene en compte la realitat de l’occitan,
pres entre un nombre limitat, ara per ara, de legeires e de traductors, e
l’ambicion d’èsser una lenga a disposicion de totòm, mai difusada, mai
ensenhada, mai transmesa, per demostrar que la lenga occitana a la
meteissa dignitat que las autras, que sa capacitat d’expression es
identica a las autras. Aquesta situacion implica, a mon vejaire,
d’establir de prioritats:
Cresi inutil de traduire, ara per
ara, la literatura francesa, ja que la màger part dels occitans ja i
pòdon accedir; se poiriá pensar la meteissa causa de l’espanhòl pels
araneses e de l’italian contemporanèu pels occitans de las Valadas e de
La Gàrdia.
Tanben, perqué revirar dels succèsses de librariá
contemporanèus se, coma se pòt supausar, los occitans los avèm ja legits
dins d’autras lengas?
Benlèu i auriá, ça que la, una
excepcion: la literatura de joventut, amb l’amira evidenta de transmetre
la lenga a las joves generacions.
Demòran las òbras classicas
de la literatura universala dins de lengas de mal accedir pels occitans
en general. Dins mon precedent article dins Jornalet, parlèri
dels tèxtes biblics, mas se poiriá parlar de las literaturas latina e
grèga, de l’epopèa de Gilgamesh, dels escriches indians, persans o
chineses, per exemple. Caldriá pas oblidar tanpauc la literatura
alemanda, l’anglosaxona, la nordica, l’aràbia, l’ebrieva, e serà clar a
totòm que la lista es d’aitant mai longa que lo patrimòni de l’umanitat
es ric.
S’organizar
Un còp
establidas aquestas prioritats, i a, çò’m par, mai d’una condicion per
qu’aquò capite. D’en primièr, cal produire d’òbras utilas e qualitosas,
doncas respectuosas de la nòrma, que se pòt pas concebre d’èsser
obligat, amb las limitacions nòstras, de tornar far de traduccions d’un
meteis obratge. Puèi, fan mestièr de ressorsas lexicalas qu’ajuden lo
traductor, en particular de diccionaris. Enfin, una coordenacion dels
esfòrces es necessària: seriá una pèrda d’energia e de temps que mai
d’una persona trabalhèsse en meteis temps de biais separat sus una
meteissa òbra; tanben, se consideram la diversitat dialectala de
l’occitan, non caldriá pas multiplicar las traduccions, coma per Le petit prince de
Saint-Exupéry. N’i a pro d’una, baste que seguisca una nòrma que tròbe
l’equilibri entre las caracteristicas d’un dialècte e l’unitat de la
lenga; amb d’autres mots qu’encoleriràn benlèu, una nòrma pluricentrica.
Tot aquò implica, o auretz comprés, una excellenta organizacion, e soi a
me demandar se caldriá pas crear una societat, e mai informala, de
traductors.
[Image: ©
Sara B. - poblejat dins www.jornalet.com]
Sem comentários:
Enviar um comentário