Villares escudriña no seu novo libro as relacións entre galegos e portugueses

 

«Galiza: Terra irmã de Portugal» protagonizou un fecundo debate en Lisboa

                 O historiador Ramón Villares e o xornalista José Carlos Vasconcelos, na Feira do Libro de Lisboa. C. E.

Escrito por CRISTINA ESPADA

O catedrático emérito de Historia Contemporánea da Universidade de Santiago Ramón Villares (Cazás-Xermade, 1951) marcou presenza este venres na Feira do Libro de Lisboa, onde protagonizou o debate Galiza: Bom vento, bom casamento?, organizado pola Fundaçãou Francisco Manuel dos Santos, que publica o seu novo libro, Galiza: Terra irmã de Portugal.

Nun encontro ao que asistiu un público composto maioritariamente por galegos residentes na capital portuguesa, e acompañado polo xornalista e escritor portugués José Carlos Vasconcelos, o historiador, que tamén é doutor honoris causa pola Universidade do Minho, falou sobre a relación especial entre portugueses e galegos, tan próxima e á vez diferente da que existe entre ambas as rexións e o resto da península ibérica.

«Galicia é distinta da idea de España ou Castela. Existe unha relación moi próxima, que nunca se cortou, xa que Galicia é a orixe de Portugal, “ou ovo, as origens”, como diría o poeta, historiador e novelista portugués Alexandre Herculano. Pero aos portugueses cústalles identificar ben Galicia, polo cal é pertinente explicarllo, non como un acto de amor ou desamor, senón como un acto de reflexión intelectual», aclara Villares nunha charla con La Voz á marxe do encontro cos lectores.

Continuidade das paisaxes

O historiador defende que as dúas rexións mantiveron ao longo do tempo a continuidade das paisaxes, a intermitencia dos diálogos culturais, así como a importancia das relacións transfronteirizas, dando como exemplo a zona de Minho que, segundo a súa parecer, «ten sentimento portugués pero moita identidade con Galicia. Con todo, non hai irredentismo portugués sobre Galicia, xa que a semellanza é tan forte que este non pode callar».

Segundo Villares , o intercambio entre os dous lados da fronteira é maioritariamente cultural e promóvese pola vía do dialogo institucional, os proxectos conxuntos e os traballos nas universidades: «Hai moitos profesores de galego en Portugal, aínda que menos profesores de portugués en Galicia. Hai alumnos galegos en Portugal, e minhotos en Galicia; e moitos outros traballadores que cruzan a fronteira todos os días», reflexiona.

A proximidade lingüística é, sen dúbida, outro elemento de importancia política fundamental, aínda que, para Villares, converteuse nun problema que non ten unha solución doada. «Hai defensores de que o galego e o portugués son dúas linguas distintas e outros que as consideran como un mesmo idioma, que forman parte do mesmo patrón [o portugués] pero teñen diferenzas: unha é a lingua dun Estado e outra, a dunha comunidade autónoma, unha lingua popular. O máis sensato é abandonar o problema da lingua, xa que podemos camiñar xuntos e entendernos», considera.

Outro aspecto fundamental para o historiador é a importancia que tivo Portugal como exemplo para a construción dunha identidade galega. «Ao ter sido Galicia unha comunidade de emigrantes, o contraste con outras culturas haa dotado dunha identidade que traen á súa patria de orixe e Portugal tivo moitísima influencia no emerxente nacionalismo galego, no regionalismo e tamén na literatura en lingua galega e castelá e mesmo hoxe en día hai autores en Galicia que están máis atentos ao que sucede no sistema portugués que no sistema cultural galego», conclúe.

A adhesión á UE

Para o historiador lugués, o novo reto vívese a partir da adhesión á Unión Europea, en 1986, momento que provocou unha suave desfronterización, coa eliminación das aduanas, e permitiu que se abrisen novas portas para abrir o diálogo, coas comisións de coordinación e desenvolvimiento rexional portuguesas e as institucións galegas, o intercambio comercial e o fluxo de persoas. «A incorporación a Europa permitiu ver de forma diferente as relacións, pero aínda queda moito traballo por diante e agora podemos pensar en proxectos conxuntos», desafía Ramón Villares .

Impulsar a irmandade e cooperación entre os dous lados da fronteira

Galiza: Terra irmã de Portugal é un ensaio sobre a identidade do noroeste español destinado aos lectores portugueses, no cal o profesor Ramón Villares percorre os camiños que seguiron o norte e o sur do río Miño ao longo da historia, a partir do momento da división da provincia romana de Gallaecia, cuxa capital era Braga, no século XII.

Ao longo de once capítulos, son abordados factores determinantes que constituíron a identidade galega, como o da cultura cristiá, no que se destaca o polo relixioso de Santiago de Compostela e o papel do arcebispo Gelmírez, os progresivos cambios de propiedade do mundo rural, o bum da emigración a América do Sur durante século XX e a proximidade lingüística.

Con recurso a varias referencias da literatura lusa, entre as cales se inclúe o título, que xorde dun verso da obra Maranus (1920) do poeta Teixeira de Pascoaes, Galiza: Terra irmã de Portugal plasma tamén un diálogo coa historia portuguesa e lanza o reto de pensar en proxectos conxuntos con dimensión europea.

A publicación xorde dunha invitación da Fundaçãou Francisco Manuel dos Santos, institución que se presenta coa misión de promover o coñecemento da realidade portuguesa e cuxos orixes se remontan a unha tenda de víveres fundada no centro de Lisboa, en 1792, por un inmigrante galego —Jerónimo Martins— e que se fixo famosa por comercializar marcas de luxo nacionais e estranxeiras e contar cunha clientela de alto extracto social, que incluía á Casa Real lusa.

Aínda que non está prevista unha edición en castelán ou en galego, o texto pódese atopar en librerías e tamén on-line.

[Fonte: www.lavozdegalicia.es]