Volve Fouché, o señor das tebras

A lendaria biografía que o escritor Stefan Zweig dedicoulle ao maquiavélico ministro da Policía de Napoleón regresa ás librerías editado por Cantil 

Por MIGUEL LORENCI 

A historia que conta este libro -publicado fai noventa anos- ocorreu hai dous séculos. Con todo, cada nova reedición de Fouché. Retrato dun home político, unha das obras mestras de Stefan Zweig, que volve ás librerías da man de Cantil, é un pequeno acontecemento literario. Joseph Fouché, sábeo a historia, foi unha das claves de bóveda sobre a que se sostivo a Francia revolucionaria e napoleónica. Feo, taimado, capaz de aliarse con todos e de traizoar a todos, República, Terror, Imperio e Monarquía, foi un Maquiavelo do século XIX que despregou desde a Convención e despois desde o Ministerio da Policía todas as -malas-artes coñecidas para conseguir permanecer sempre á beira do poder. Pero o volume escrito por Zweig, intelectual imprescindible do período de entreguerras, leva ao personaxe a outra dimensión: grazas ao xenio do escritor austríaco, o lector séntese no medio da Convención, cre escoitar a Robespierre, vive os discursos de Napoleón. En poucos textos o período revolucionario crepita como no de Stefan Zweig.

A biografía de Fouché (subtitulada nas súas primeiras edicións como Un xenio tenebroso) maniféstase en capas. A de arriba é a literaria: si tratásese só de ficción, xa valería a pena, pola calidade da prosa do autor, chea de achados e dunha linguaxe riquísimo, grazas tamén á impecable tradución de Carlos Fortea. Máis abaixo está a pura narración dos acontecementos que sacoden Francia desde 1789 ata 1820. A seguinte é a política, na que se aprecian as manobras duns e doutros, con Fouché sempre no centro. E no corazón, a psicolóxica, a máis difícil de atopar e na que Zweig apúntase o maior dos éxitos. Porque realmente Fouché é un tratado de psicoloxía, a disección da mente dun político de discreta orixe que, trampa tras trampa, acaba sendo temido incluso por Napoleón, o emperador máis poderoso do seu tempo, que o odia e, con todo, non sabe que facer cando non o ten xunto a el. Manter sempre o sangue frío, golpear a tempo e mutar de cor como un camaleón son as claves que ofrece Zweig para entender á súa biografiado, do que escribe: «Só goza dunha cousa no mundo: do pracer da doblez, do ardente estímulo e o excitante perigo do dobre xogo». 

Nacido en Nantes en 1759, cura e profesor do seminario de Arras, nesta pequena cidade francesa coñece Fouché a Robespierre, e empápase do amor pola política e a súa trastienda. Alí tamén detecta que o interese polo derrocamento do réxime monárquico esténdese polo país e é elixido para participar na Asemblea Nacional, que acaba coa guillotina para Luis XVI, movemento no que xoga un papel principal. Pero pronto se ve que Fouché xoga a nadar e gardar a roupa. Durante o Terror revolucionario convértese no Ametrallador de Lyon: masacra esta cidade e aos seus habitantes, acusados de querer rebelarse contra a Revolución. Pero déixase sempre unha porta aberta para, cando cambie o vento -Zweig chámao «o catavento»-, estar ao lado do vencedor. No caso de Lyon, a posibilidade de culpar dos crimes a outro dos enviados da Revolución.

Protagonista de conxúralas que acabaron con Robespierre na guillotina, o Fouché de Zweig, convertido xa en ministro da Policía do Directorio, pronto descubrirá que a posibilidade de seguir no poder pasa por unirse ao xeneral que tomará o mando de Francia. «E sempre os seres superiores recoñécense ao voo», afirma o autor sobre o seu primeiro encontro con Napoleón. A súa relación é un pulso entre xigantes. Si, o emperador pode esmagar ao seu ministro de Policía, simplemente é un dos seus servidores. Pero desde o despacho ministerial Fouché ha ir tecendo unha rede de espías e confidentes que lle informan das miserias do ser máis poderoso do mundo, de maneira que el tamén podería ferilo. Queda a conllevancia entre ambos, narrada por Zweig de xeito maxistral. Ante o fusilamento en 1804 do duque de Enghien, acusado de participar nun complot dos realistas para derrocar a Napoleón, Fouché acuñou unha das frases polas que pasou á posteridade: «Foi máis que un crime, foi un erro». Á beira do emperador cando conquistaba países, duque de Otranto, o segundo home máis rico de Francia grazas ao diñeiro conseguido en escuros negocios durante a súa etapa civil, Fouché non dúbida, unha vez máis, en cambiarse de bando cando as batallas comezaron a perderse. Manobra para devolver a Monarquía ao trono e finalmente consegue pór a coroa na cabeza de Luis XVIII. Pero este xa non se fía del e mándao ao desterro, onde morreu, pobre e humillado, en 1820. Durante un tempo adxudicóuselle un libro de memorias que non escribiu, pero para ocupar ese lugar xa estaba a biografía de Zweig. 

«Momentos estelares da humanidade» contados por Zweig

Kalandraka traduce ao galego a obra do autor austríaco composta por 14 contos históricos 

Por BORJA CASAL/ M. F. 

Publicado orixinalmente no ano 1927, Momentos estelares dá humanidade, do escritor Stefan Zweig, chega ao galego nunha tradución de Laureano Araujo para ou selo Kalandraka. Non libro, ou autor traza un percorrido pola historia valéndose de catorce momentos que considera notables para entender a evolución dás sociedades ao longo do tempo. Pegadas que ou escritor relata en forma de conto, de poema ou mesmo de obra de teatro. En verso vai ou «momento heroico» -título dá peza-, que ten a Fiódor Dostoievski como protagonista, e non que ou escritor sobrevive a un pelotón de fusilamento. Zweig tamén presenta ou último acto dunha peza teatral; un drama autobiográfico escrito por Tolstoi, inacabado e publicado postumamente, que Zweig conclúe. Ou resto de momentos pasan por Cicerón e chegan a Lenin, deixando espazo para outras figuras como Händel ou o capitán Scott. Tamén inclúe na obra Ou minuto universal de Waterloo, que ten como personaxe estrela a Napoleón. Grandes figuras dá historia, desas que se estudan nos libros de texto, pero que na obra de Zweig aparecen como persoas reais ás que ou lector pódese achegar dunha forma distinta. 

Escribindo a medio camiño entre a novela histórica e o ensaio, o autor deixa clara a súa preocupación polas causas que inflúen no devir das sociedades e das culturas do mundo. Tamén dá mostra do coñecemento dos distintos períodos históricos que conformaron a realidade que lle tocou vivir; unha realidade que, cando se publicou Momentos estelares dá humanidade, xa sufrira unha guerra mundial e xa se estaba a preparar para outra.

[Fonte: www.lavozdegalicia.es]