Un dos autores latinoamericanos máis destacados, o escritor guatemalteco se vale da infancia para falar da identidade
Por BEATRIZ PÉREZ
Entrou na literatura de xeito tardío, aos 30 anos, pero hoxe é xa un dos escritores latinoamericanos máis destacados da súa xeración. Eduardo Halfon (Cidade de Guatemala, 1971), con 16 libros ás súas costas, acaba de gañar o primeiro premio das librerías de Navarra polo seu último libro, Duelo (Libros do Asteroide). Nesta pequena obra, o narrador, incumprindo o mandato paterno de non escribir sobre o seu tío, comeza unha investigación que o leva de regreso a algunhas paisaxes da súa infancia e a indagar nos mecanismos da construción da identidade.
De novo a súa obsesión coa infancia. ¿Por que?
-Sempre necesito volver a ela, empezar desde aí. Sempre estou a furgar
na miña infancia. Os primeiros dez anos dunha vida, que eu vivín en
Guatemala, son os que deixan os sinais máis fortes. Todo o que vivimos
na infancia levámolo sempre connosco. E a literatura para min é volver a
esas vivencias, a esas imaxes. Non sei por que o fago; creo que a
resposta é máis psicoanalítica que literaria.
-En «Duelo»
escribe: «Ningunha historia é imperativa, ningunha historia necesaria,
salvo aquelas que nos prohiben contar». ¿A vostede prohibíronlle contar a
historia do seu tío, o neno Salomón, que morreu afogado nun lago?
-Si. E hai algo no prohibido que me atrae. Todo libro que escribín escribino con medo. Sabía que Duelo non lle caería moi ben a certa xente, e así foi. Pero parte do traballo dun escritor é loitar contra a censura.
-O propio título, unha palabra polisémica, dá pé a varias interpretacións.
-Si, hai moitos duelos. É un título intraducible, perfecto en español
porque significa, polo menos, tres cousas: loito, combate -o duelo entre
irmáns- e dor. Na edición inglesa, traducírono como mourning, que é loito, e perde xa que logo os outros significados.
-O seu
primeiro libro, reeditado en España o ano pasado como «Saturno», é unha
carta de amor a un pai que podería ser o seu, cun narrador que podería
ser vostede. Non sentou moi ben na súa familia.
-Non. É o berrinche dun fillo que lle reprocha ao pai a súa ausencia. E
mentres se dirixe a el, vaille falando sobre o suicidio de certos
escritores e a relación cos seus pais. Aos poucos, o lector dáse conta
de que o pai está morto. É o pranto a un pai que xa non está de parte
dun narrador que se achega lentamente co suicidio. O meu pai está vivo,
polo que o libro non é autobiográfico.
-Desde aí usa vostede a biografía como pano de fondo.
-Exacto. Só como contexto, pois o drama é ficción. Sucede o mesmo en Duelo. Tras Saturno,
a xente creu que eu estaba preto do suicidio e queríanme axudar. Isto
encantoume, encantoume que a lectura fóra case como a que fixese un
neno. A partir de aí, xoguei máis forte este xogo e no meu segundo libro
deille o meu nome ao narrador.
-Despois veu o
libro de contos «O boxeador polaco», onde conta a historia do seu avó,
que estivo en Auschwitz, algo que soubo só ao final da súa vida. ¿Como
foi descubrir esta verdade?
-Sempre soubemos que el estivera prisioneiro en campos, así que coñecer
eses detalles foi máis literario que emocional. Para min o importante
era literario, eu quería a súa historia para saber así cal era a miña
historia, de onde viña. Sentinme herdado nese momento. O noso único
patrimonio é a nosa historia, todo o demais o perdemos.
«Fun educado na mudanza, nunha constante diáspora»
Halfon mudouse coa súa familia de Guatemala a Estados Unidos aos 10 anos e regresou aos 23. «Volvín a Guatemala porque tiña que facelo, xa non tiña visa de estudos. Foi regresar a un país que apenas coñecía, a unha lingua que apenas falaba e a unha profesión que non era a miña. Estaba moi frustrado e desubicado, e non sei por que no canto de ir un psicólogo decidín ir á universidade a tomar uns cursos de filosofía. Ao principio só quería ler. A consecuencia de tanta lectura foi empezar a escribir dúas ou tres anos despois», recorda.
-¿Como lle marcou marcharse a EE.UU. con 10 anos?
-Marca máis a longo prazo. O cambio de lingua, o deixar aos teus amigos, o deixar un mundo por outro... O volverche adaptable -porque non tes opción- o máis pronto posible. Aprender inglés era vital. Saír do xardín e ver que o teu mundo non era un barrio en Guatemala... O teu mundo expándese. E eu fun educado na mudanza, nunha constante diáspora. No feito de non pertencer.
-¿Foi aí cando naceu ese sentimento de arraigamento tan presente nos seus libros?
-Creo que o tiña desde antes porque crecín nunha familia xudía nun país totalmente católico. E creo que é unha cousa moi xudía o sentimento de desarraigamento, de non estar, de vivir sempre como flotando. Si, aos 10 anos funme fisicamente de Guatemala, pero en realidade nunca estivera.
-¿Hai en vostede un sentimento de supervivencia?
-Si, claro. A lingua vólvese o osíxeno para poder sobrevivir a un mundo tan hostil. Sucedeume ao irme a EE.UU. e ao volver, xa con 23 anos, a Guatemala. O nomadismo tamén é sobrevivir. O ter a maleta feita para estar preparados para saír correndo. É a sensación de que en calquera momento me perseguen, de que en calquera momento vén un ditador, un déspota novo e hai que fuxir.
[Imaxe: Jaime Abascal - fonte: www.lavozdegalicia.es]
Sem comentários:
Enviar um comentário