Laurence Rees: «Os nazis aos que entrevistei seguían dicindo que fixeron o correcto»

Autoridade recoñecida na Segunda Guerra Mundial e o Holocausto, usou o documental para a súa divulgación 

Un artigo de ENRIQUE CLEMENTE

Autor de libros como Auschwitz, O holocausto asiático, Unha guerra de exterminio ou O escuro carisma de Hitler, Laurence Rees (Ayr, Escocia, 1957) foi produtor e director creativo da BBC, para a que realizou documentais sobre estes temas. Agora publica Holocausto. As voces das vítimas e dos verdugos, tamén publicado por Crítica, un libro no que fusiona «dúas tradicións da historiografía, a analítica, como e por que puido suceder isto, e a emocional, como foi ser realmente unha vítima ou un perpetrador». Nesta obra recolle as súas experiencias dun cuarto de século investigando un xenocidio único na historia. Rees é probablemente a persoa viva que entrevistou a máis sobreviventes e verdugos do xenocidio. 

-¿O exterminio xudeu formaba parte dun plan de Hitler pensado desde os anos vinte ou se improvisou? 

-Non houbo unha planificación, senón que os nazis foron improvisando a partir do que dixo Hitler en 1921, que a cuestión xudía era o asunto central do nacionalsocialismo e só se podía solucionar mediante a forza bruta. Pero iso non quere dicir que na súa folla de ruta estivesen os campos de exterminio, senón que o problema xudeu debía solucionarse dun xeito ou doutra, por exemplo expulsándoos. A forma de facelo foi cambiando segundo unha variedade de factores, pero sempre ía ser brutal. Ao final, a solución final converteuse na guerra que os nazis crían que podían gañar e Hitler, que odiaba con todas as súas forzas aos xudeus, morreu pensando que fixera un favor ao mundo. 

-A pregunta que aínda hoxe cabe facerse é como Alemaña foi capaz de levar a cabo un xenocidio sen precedentes. 

-Por unha serie de razóns, incluído Hitler. Pero o factor crucial foi a derrota alemá na Primeira Guerra Mundial, da que moitos alemáns buscaron un culpable: e converteron aos xudeus nas chibas expiatorios. Era falso, claro, pero non importaba. Hitler e os seus, apoiados por moitos alemáns, non estaban dispostos a que pasase o mesmo na Segunda Guerra Mundial. Tamén influíu o medo ao comunismo, que os nazis identificaron os xudeus. Hitler personificó e aproveitou eses dous factores. 

-Auschwitz é o gran terrible símbolo do Holocausto, pero argumenta vostede que Treblinka non lle foi á zaga. 

-En Treblinka foron asasinadas 800.000 persoas, en Auschwitz, 1,1 millóns. Aínda que en Auschwitz morreron máis que en calquera outro lugar do mundo, nunca foi só un campo de exterminio; Treblinka si, os que chegaban alí tiñan un 99% de posibilidades de morrer. Creo que nunca existiu un sitio así na historia. É terrible que nun sitio pequeno e cun número reducido de persoal asasinásese a tanta xente. 

-Os xudeus opuxeron moi pouca resistencia aos seus asasinos. ¿Que opina cando oe isto?

-Paréceme moi inxusto. E o máis incrible é que esa idea a teñen en Israel. Coñecín a moitos xudeus israelís que me dixeron: ‘‘non nos confundas con eses xudeus polacos, nós loitamos, non somos como ovellas que levan ao matadoiro''. Paréceme terrible porque o primeiro que hai que dicir é que si houbo resistencia, como demostran as revoltas nos campos de exterminio de Sobibor e Treblinka, nas que algúns xudeus lograron escapar. E para alzarse requiríase moitísimo valor. Tamén o fixeron os sonderkommandos (xudeus forzados a traballar cos nazis) en Auschwitz ou no levantamento do gueto de Varsovia. As persoas que chegaban aos campos non tiñan ningunha opción a resistirse.

-Unha das características que pon os pelos de punta é que os nazis que entrevistou xustifican os crimes cometidos. 

-Iso é moi interesante para min, porque si alguén che apunta cunha pistola e diche que se non matas a alguén che pega un tiro pódese comprender que o fagas. Pero a maioría dos ex nazis cos que falei dicían que fixeron o que debían, o correcto. É terrorífico. 

«Coñecer a vítimas e verdugos cambiou a miña vida» 

«Coñecer a vítimas e verdugos cambiou a miña vida», sinala Rees. «Serviume para darme conta do incriblemente fráxil que é todo: a nosa vida pode cambiar nun segundo. Por exemplo, si eras xudeu en Budapest en marzo de 1944 podías pasar nun día de vivir nunha casa preciosa a experimentar o terror», explica. «Tamén aprendín a preguntarme si sabemos quen somos realmente; botando a vista atrás dicímonos: ‘‘eu xamais fixese algo así'', pero que tería pasado si estivésemos no seu lugar», engade. «Preguntei que aprendera a unhas das persoas máis importantes que coñecín, Toivi Blatt, sonderkommando no campo de Sobibor, e díxome que só unha cousa, que ninguén se coñece a si mesmo porque ninguén sabe do que é capaz de facer nunha situación límite», relata. 

-¿Que dous testemuños, un de vítima e outro de verdugo, impresionáronlle especialmente? 

-O de Toivi Blatt e o de Oskar Groening, un SS que traballou en Auschwitz, alguén malvado ao que che podías imaxinar con cornos. Pero parecía un director de banco. Eu preguntábame que podía haber peor no mundo que traballar en Auschwitz, pero el díxome que non tiña nin idea das marabillosas amizades que se podían facer nun lugar como ese. 

-Ademais, xustificaba o asasinato dos nenos xudeus. 

-Eu obsesioneime pensando como era posible que matasen a nenos. A xustificación deuna Himmler en 1943, cando dixo que si realmente amabas aos teus fillos tiñas que matar os nenos xudeus porque se non cando crecesen matarían aos teus. É como unha diabólica declaración de amor. 

-¿Que pensa cando oe dicir a Trump: «Os americanos primeiro», unha idea que garda ecos da Alemaña nazi? 

-A historia non se repite nunca igual e non pode dicirse que ninguén é un segundo Hitler. Devandito isto, unha advertencia: antes da guerra Hitler era a mesma persoa, un pesado do que fuxises ao coñecelo. Pero tras a Primeira Guerra Mundial a moitos lles parecía marabilloso porque dicía cousas que conectaban con eles. O perigo que entraña calquera líder carismático é por que tantas persoas creen que se identifican con el. E iso é algo que di tanto de quen pensan así como do propio líder.

[Imaxe: Benito Ordóñez - fonte: www.lavozdegalicia.es]