Por Gad Nassi
El kastigo de ekskomunikasion, konosido komo herem, ainda egzistia en la edad biblika. Este kastigo se refera al aleshamiento de la komunidad i a su izolasion de una persona, ke fue konsiderada de aver kometido un krimen grave, partikularmente kontra la Ley o los dirijantes. El herem puedia turar durante un diya fina toda la vida. Asigun el Talmud, era mizmo defendido de aserkarse de la persona kastigada, i en la Edad Media, las mezuras del herem pudian ser aplikadas mizmo a la famiya del kastigado.
Syertas personalidades famozas fueron el obyekto del herem, durante la istoria. Entre eyas puedemos sitar el Rambam i Spinoza. El herem kontra Rambam fue deklarado por los rabinos del Norte de la Fransia, achakes de su reluktansia de akseptar komo sertituda absoluta el kontenido de la Biblia. En segito, los rabinos avian mizmo defendido el uzo de sus ovras. El herem kontra Spinoza fue deklarado en Amsterdam, en 1656, kuando Spinoza era aedado de 23 anyos, por aver suportado la investigasion rasionala i la libertad relijioza.
El herem fue uzado i entre los djudios del Imperio otomano. En este konteksto, puedemos sitar dos kavzos ke renkontrimos en diversos fuentes. El primero es el kavzo del mediko David, ke fue engajado por la Ambasada franseza en Estambol, i ke avia ovrado para provar el espionaje de Yosef Nasi, en favor del Vatikan, la Espanya i otros enemigos del Imperio. Kuando este komploto fue deskuvrido, el herem fue deklarado kontra David i doz de sus ayudantes por los rabinos de Estambol i por Yosef Karo ke se topava en Safed. El segundo kavzo de herem fue proklamado en Estambol, en 1880, kontra David Fresko, el direktor del jurnal El Tyempo, por los dirijentes de la komunidad. La difuzion de ideas sekulares i progresistas por el jurnal, fue konsiderada danyoza por syertos sirkolos konservativos aserkados al Rabinato de la sivdad. I kuando, en los anyos 1880, David Fresko publiko artikolos kontestando las iregularidades finansieras del Gran Rabinato, i en la manera del dirijamiento de la komunidad, los interesados envizajaron obtener un dekreto del Sultan para enmudeser a Fresko. A la fayita esta inisiativa, el herem fue deklarado kontra Fresko, portanto, sin ke abutise a un efekto konkreto.
El ritual
Diversos fuentes reportan ke el herem se promulgava kon un ritual partikular en soflando el shofar en la sinagoga delantre del arko avierto. El lider de la komunidad deklarava maldisiones biblikas kontra la persona kastigada, kuando los miembros de la komunidad detenian kandelas pretas en sinyo de dolyo i se lamentavan. I kuando la prohibision de todo kontakto kon el kastigado era anunsiado, las kandelas eran amatadas en tanto ke la ekspresion de esta prohibision.
En este konteksto, pensamos ke la deskripsion por Joseph Nehama del ritual del herem, merese de ser reportado. (*)Aki abasho un somario de su deskripsion:
“La seremonia se derula delantre de todos los fideles arekojidos en la sinagoga. Allado del pulpito, en un lugar vizible por todos, se topa un serkolio, sovre elkual un gayo vivo kuvrido de un mantel i un odre(**)gonflado, son pozados. En su entorno, la djente kon lamparas, kandelas i kandelabres asendidos. El kulpavle esta en pyez allado del majistrato kargado de maldizirlo. Tiene en sus pyezes un monton de siniza. En supito, en el silensio angustiozo de la djente atentiva, retentisa la boz estridiente i sinistra del shofar. Pishin los figurantes se adelantan en amatando las lamparas i la kandelas ahajandolas debasho de sus piezes, kevran el odre i matan al gayo en atabafandolo. I se oye la boz tenebroza del djudisiario ke proklama: “Si soz kulpavle ke tu alma se amate komo la flama de estas kandelas, ke tu reflo se arevata de ti komo el ayre de este odre i ke perisas atabafado komo el gayo.” I adjusta la formulasion del herem: “Al nombre de la djustisia divina i umana, estamos ekskomuniando a …, ijo de …, i lo estamos maldiziendo porke … (la razon del kastigo); ke la maldision de la Ley kayga a su kavesa, ke el herem penetra komo un tosigo a las 248 partes de su puerpo.”
I afitava ke el djudisiario apezgava mas esta proklamasion: “Ke sea maldicho el diya, ke sea maldicho la noche kuando durme i esta espierto, kuando entra i sale. Ke el sanyo del Eternel se vazye sovre el i ke su nombre sea rayado de este mundo i del otro mundo; ke su persona sea aneantisada, separada de todos los trivos de Israel i aharvada de todas las maldisiones.” I, la asistensia respondia: “Amen!”
Dokumento de herem. Konice, Moravia
Aparte ke el ekskomuniado era aleshado de la komunidad, le tomavan el tsitsit – simbolo de la fey – en arankadolo. No puedia entrar a la sinagoga, no puedia azer parte de un minyan. Dingun djudio no era permetido de ser prezente en su meza. Dinguno no puedia servirse de sustefilin i de sus mezuzot. Dinguno no puedio resivir de el sedaka i uzar sus livros. Sus ijos ke ivan a naser no eran sirkonsizados. Sus kreaturas eran aleshadas de la eskola. Aparte de sus paryentes i sus servidores, dingun djudio no era permetido de vijitarlo i ni de konsolarlo. Devia vistirse de preto i bivir en dolyo de una manera strikta. Le era defendido de trokar kalsados, vestimientas i de araparse. Si se muria en la perioda del herem, no era enterada asigun la Ley de la kriya, los rabinos i los fideles se abstenian de ser prezente en sus funerayes. Lo enteravan sin elojio i al lugar de un epitafo se metia a su tomba una piedra en su forma naturala ke akodrava la la lapidasion.
Nehama adjusta ke esta forma de herem, ke lo yama herem mayor, era frekuente en syertas djuderias del sentro i del oksidente de la Evropa, i su uzo en Saloniki era muy limitado, a la eksepsion del tiempo de la buraska sabetaista. Fue uzado raramente kontra las erezias muy gravas o kontra siertas rebeliones individuales. Nehama kontinua en sovresaliendo la aktitud moderada de los responsables: “En jeneral preferamos prevenir al lugar de kastigar, i kuando somos yevados a aktivar los relampagos de la relijion, mos kontentamos kon las formas minoras del herem, ke es bastante por los rabinos para tener los fidelos en respekto.”
Shamta, shemadta, shamata
Kon el tiempo fueron adaptados dos formas mas livyanas de este kastigo. La primera forma, konosida en tanto ke nezifa, era aplikada en reprimandando el kulpavle, ke rekonosia su delito i se repentia. No implikava su izolasion forsada i se terminava de suyo despues de siete dias. La segunda forma konosida en tanto ke niduy, implikava la izolasyon forsada del kupavle durante 30 diyas, ke era anulada solo kon la desizion del Bet Din.
Asigun la Encyclopaedia Judaica, el herem i el niduy fueron konosidos en el tiempo del Talmud, kon el biervo en arameo, ‘shamta‘. Este biervo fue interpretado asigun su konsonansia en ebreo, komo ‘sham mita‘, ke kere dizir “ayi la muerte” o, komo ‘shemama‘, ke kere dizizir “izolasyon absoluta”. De otra parte, mos fue komunikado por muestro amigo Yehuda Hatsvi ke los Sefardim uzan el biervo shemata porshamta, ke sona en ebreo komo ‘shemadta‘ – ke te destrues, te destruites – ‘shemad‘ en ebreo sinifiando “destruksion”.
El biervo shemata fue adaptado al turko en tanto ke “shamata”, ke es uzado por ‘bruido i tumulto’ an aziendo aluzion a la orasion en el kal.
* * *
Kon el tiempo, el herem devino una reaksion abituala kontra las deviasiones i el non-konformizmo, konsiderados inkompatibles por la ortodoksia relijioza, i fue tan koryente ke kedo de impresionar i pedrio su influensa, sin ke sus restriksiones sean jeneralmente aplikadas por el publiko. De otra parte, el ritual de su promulgasion i los uzos su aplikasion konstituen un fenomeno signifikante en la investigasion de la la erensia tradisionala djudia.
—————————————————————————————————–
(*) Joseph Nehama. Histoire des Israélites de Salonique, VI et VII, Communauté Israélite de Thessalonique, Thessalonique 1978, pp. 122-24.
(**) Outre, en fransez.
Gad Nassi
———————————————————————
[Fuente: www.esefarad.com]
Sem comentários:
Enviar um comentário