Depp, sádico militar racista na adaptación da obra de Coetzee

«A mafia xa non é o que era», documental de dubidoso gusto

Por JOSÉ LUIS LOSA

Non había ter ata agora sorte o Nobel J. M. Coetzee na adaptación da súa literatura ao cine. A película que pechou este venres a competición desta 76.ª Mostra, Esperando aos bárbaros, non é obra eminente pero si posúe capacidade para atrapar eses espectros do racismo, da necesidade de inventarse un inimigo, da crueldade como instrumento do poder, que aniñan todas na medula de boa parte da obra do escritor surafricano. A adaptación bastante fiel do texto sitúase nunha desas chamadas fronteiras mortas, como a do deserto dos tártaros de Dino Buzzati. Un lugar sen identificación xeográfica nin temporal, en cuxa fortaleza un funcionario mantén a convivencia coa distante poboación nativa, apenas atisbada. Ata que irrompe o monstro colonialista, un coronel que serve a Johnny Depp para ofrecer outra das súas carnavaladas. É o de Depp uno deses roles sádicos nos que se pode recoñecer a pegada da etapa final de Marlon Brando, cando se caricaturizó en filmes como The Missouri Breaks, A illa do doutor Moreau ou Os últimos xogos prohibidos. Moito se falou da simbólica herdade que Brando deixou ao seu estreito amigo cando ambos coincidiron e Brando despedíase na escuridade, nunha cadeira de rodas cara ao máis aló, na elexíaca The Brave.

Realmente, nesta película do realizador Ciro Guerra, Depp e as súas excentricidades son presenza fugaz. Como a de Robert Pattinson. O peso do filme descansa sobre un actor notabilísimo, Mark Rylance, a quen Spielberg deu a visibilidade para que gañase un merecido Óscar pola ponte dos espías. Rylance é aquí o home de paz que non pode deter unha dinámica colonial clásica de acción e reacción. O colombiano Ciro Guerra -que leva mellor do esperado o gap desde as súas películas indixenistas O abrazo da serpe e Paxaros de verán a esta produción en inglés e con cásting estelar- deixa que por este páramo cóese a sombra do Godot de Beckett, tan presente en Coetzee. E que se respiren secuencias de wéstern ben entendidas, porque a fronteira e o inimigo nativo son a base dese xénero. E, como non, a posible lectura do que apunta Guerra no seu cine anterior: unha Colombia cos militares removendo zonas enteiras do país, sacrificando a poboación civil indíxena. Todo está perfilado con elegancia, sen subliñados.

E só se permite o filme, con respecto á novela de Coetzee, ese horizonte do cal -nunha profecía autocumplida pola militarista escalada da tensión- xorde unha onda humana que todo o ocupa. Son os bárbaros, os tártaros, que finalmente si están aí porque isto non é Dino Buzzati senón un fatalista avistamento do futuro no cal o racismo e o despropósito totalitaria levan finalmente a esa xusta aparición soñada por Kavafis.

OS XUÍCES FALCONE E BORSELLINO

Non entendo a presenza na competición do documental de Franco Maresco A mafia xa non é o que era. Porque a súa materia esencial -a da figura dun animador musical da chamada canción neomelódica erixido en leit motiv e narcocorrido de Cousa Nostra- xa se nos descubría nunha cinta súa vista aquí hai 5 anos, Bellusconi, que era infinitamente máis suxestiva. A forma en que volve Maresco sobre este tipo, Ciccio Mira, dedicado a orquestrar a música de vodas e guateques da mafia palermitana, e como converte a este bufón de moral abominable en motor de comicidade paréceme irritante. Moito máis cando a película se ambienta na rememorización dos 25 anos que fai que os colegas de Mira asasinaron os xuíces Falcone e Borsellino.

Compréndese menos esta exaltación dun documental inelegante cando esta Mostra ofreceu xoias en bruto do xénero: os documentos sobre Francesco Rossi e a Historia italiana do século XX, o dedicado ao magnate do petróleo némesis de Putin, Aleksander Jodorkowski e -sobre todo- a obra mestra The Kingmaster, que nos revela que Imelda Marcos non só segue viva -como esfinxe kitsch irredenta- senón que está a piques de volver ao poder en Filipinas xunto a temible presidente Duterte -quen converte, por contraste, a Bolsonaro no Papa Francisco- foron do mellor desta edición que foi de máis a moi pouco.

[Imaxe: ETTORE FERRARI - fonte: www.lavozdegalicia.es]