Borges, «un home cunha patria e con varias»

María Kodama recorda ao xenial escritor arxentino cando se cumpre o 120.º aniversario do nacemento do autor de «O Aleph» e «Pierre Menard, autor do Quixote» 

Foto tomada da móstraa «Atlas de Borges», promovida pola Fundación Jorge Luis Borges, na que Kodama le ao escritor «Zen in English Literatura and Oriental Classics» (The Hojuseid Press, 1942), obra clásica do autor inglês Reginald Horace Blyth, gran divulgador da cultura xaponesa.

Por GUILLERMO REDONDO

Unha vida ligada aos libros, ás linguaxes, ao coñecemento e cun amor especial cara á cidade de Bos Aires alcanzáronlle á eternidade do mundo das letras. O gran autor arxentino Jorge Luis Borges cumpriría onte sábado 120 anos. Durante a súa carreira, ademais dos relatos que escribiu, non faltou ao encontro coa verdade, non rehuyó a opinión política e declarou respecto aos lugares que visitaba. Tamén ás mulleres, con mención á súa segunda esposa, María Kodama, quen lle describe como «un home cunha patria e con varias».

A Fundación Jorge Luis Borges e María Kodama prepara para esta semana unha serie de actos de homenaxe ao escritor na súa urbe predilecta, na que foi declarado Cidadán Ilustre. «El cantou á cidade desde o principio ata o fin e con respecto a ela escribiu “aquí a tarde cincenta espera o froito que lle debe a mañá, aquí a miña sombra na non menos va sombra final perderase, lixeira. Non nos une o amor senón o espanto, será por iso que a quero tanto”», declama Kodama. Unha relación tan próxima e afastada en esencia con Bos Aires e Arxentina que lle provocou certas confrontacións políticas.

Na súa primeira etapa de vida, o neno que sería despois recordado viviu no centro, mudándose despois aos suburbios da urbe antiga, ao barrio de Palermo, que hoxe é un dos lugares da capital con máis proxección de crecemento e mellor ambiente nocturno. Alí, na rúa Serrano, no número 2135, residiu coa súa familia ata os 15 anos.

Cascallos

O edificio da que foi a súa casa hoxe está en construción, entre cascallos e estadas, e non hai rastro do paso do escritor por esa localización, excepto polo letreiro da rúa, que cambiou o seu nome de Serrano polo de Borges. Despois, en 1914, viaxou a Europa, máis concretamente a Xenebra, residiu en España e regresou á súa terra natal. Pero é da cidade suíza da que quedou prendado ata o punto de que é alí onde repousan as súas memorias, e é o lugar ao que en boa medida se refire Kodama ao afirmar que era un home dunha patria e de varias.

Na volta ao seu país continuou o seu desempeño literario con algunhas barreiras no camiño, posto que se opuxo frontalmente á chegada do peronismo ao poder, con evidentes consecuencias. «Aseguraba que o que lle fixeron foi para o seu beneficio. Despedírono da biblioteca Miguel Cané e fixérono inspector de ovos de galiñas. El denunciou, pero, como dicía, fixéronlle un favor porque foi entón cando comezou a dar conferencias para poder vivir. Tomaba sempre a parte positiva do negativo. El sempre dixo a súa opinión claramente», incide Kodama para engadir: «Algúns estaban de acordo con el, outros non. Esa é a liberdade, cada un é dono de expresar as súas ideas e que os outros as acepten ou non as acepten, pero respéctenas».

Estatua Borges recorda a Borges nos xardíns da Biblioteca Nacional da República Arxentina. 

O seu destino estaba marcado en sombras. Desde neno coñecía o seu problema coa vista que foi intensificándose ata chegar á cegueira na súa vellez. «Cando eu o coñecín [era 1975, Borges tiña entón 76 anos], el podía aínda manexarse só, pero xa non podía ver para ler ou para escribir. Nunca se queixou, xamais. Tomábao con total naturalidade. Cando comezamos a viaxar, el recordaba os cadros da época cunha precisión incrible e cando iamos a lugares nos que el non estivera, utilizaba os cadros e dicíalle ‘‘estes parécense a tal e cal cadro''», recorda. 

Aquela intensidade 

A gran obra literaria do ensaísta, poeta e escritor de contos é extensa e resulta difícil seleccionar a súa peza máis destacada. «Hai dous anos déronme para prologar un libro que Victoria Ocampo fíxolle a Borges, moi interesante, describíndolle fotografías. Leo atentamente e chego á foto na que Ocampo díxolle: “Borges aquí hai unha casa que ten un xardín á dereita, unha escaleira á esquerda…” e el contéstalle: “Si é esa, é a casa onde eu escribín As ruínas circulares. O único que quería era volver a aí, porque nunca puiden escribir algo coa intensidade coa que eu escribín ese conto”», relata a viúva. «Si existise unha lei que dixese que hai que queimar toda a obra dos escritores salvando só unha peza, esa é a que eu salvaría. Imaxino que, co que dixo, el tamén», conclúe Kodama.  

Barcelona, Palma, Sevilla, Madrid, Selecta

Borges residiu durante un ano en España. Xunto á súa familia viaxou a Barcelona a finais de decembro de 1918, para despois instalarse en Palma de Mallorca. Alí viviu durante dez meses, divididos en dúas etapas. Dedicouse ás traducións de expresionistas alemáns, estudou árabe e perfeccionou o seu latín. En 1919, tras o seu paso pola illa, marchouse a Sevilla onde participou nos faladoiros do Café Colonial con outros literatos. Máis tarde, residiu en Madrid, onde coñeceu a Rafael Pousados-Assens, e despois a Ramón Gómez da Serna no Café Pombo. Nesta etapa da súa vida, escribiu dous libros: un de ensaios literarios e políticos, Os naipes do tahúr, e o outro un compendio de poemas denominado Os salmos vermellos, que constituía un eloxio da Revolución rusa e do que despois renegou. Entre os lugares coñecidos polo poeta, Kodama destaca o Sacromonte (Selecta), onde asegura que Borges quedou fascinado pola idiosincrasia das raíces xitanas.

[Fonte: www.lavozdegalicia.es]