|
O mestre místico, nacido na Murcia andalusí do medievo,
é unha das cimas da cultura española tristemente ignorada
Por HÉCTOR J. PORTO
Cansouse de reivindicar a
Ibn Arabi,
sen demasiado éxito, o filósofo barcelonés afincado en Nova York Eduardo
Subirats, que leva décadas situándoo como pensador clave na historia da
cultura española e figura sen a que non se entendería a
obra de Santa Teresa ou de San Xoán da Cruz. Xa o profesor e insigne arabista
Miguel Asín Palacios (1871-1919) falaba, a comezos do pasado século, da
importante influencia que os escritos do poeta, teólogo e místico sufí Ibn
Arabi (Murcia, 1165-Damasco,
1240) deixaron na Comedia de Dante, e en
particular na súa concepción do inferno e do paraíso, unha teoría que o
popular semiólogo italiano Umberto Eco festexou con profusión tempo despois.
E, con todo, o gran pensador da o-Andalus segue
sendo un descoñecido, o que resulta especialmente penoso en
España. De pouco serviu o esforzo dalgúns entusiastas por difundir o legado
de Ibn Arabi aproveitando a celebración no 2015 do 800.º aniversario do seu
nacemento.
Estas carencias
fan máis necesario o traballo de divulgación que o
profesor Juan Antonio Pacheco acaba de publicar sobre o gran referente da
tradición sufí, Ibn Arabi. O Mestre Sublime,
que edita o selo cordobés Almuzara e que no seu título fai alusión a un dos
nomes que adornaron a un dos maiores exexetas do Corán. Pacheco trata de
expor «o que Ibn Arabi dixo da súa experiencia espiritual e a cosmovisión
resultante de ela», ademais de relacionala con postulados filosóficos alleos
e máis próximos ao lector.
Autor prolixo, a produción de Ibn Arabi
estímase en polo menos 856 obras, das que chegaron ata os días actuais máis de medio
centenar, e algunha delas, como a máis emblemática, As revelacións da Meca, alcanza as tres
mil páxinas. Aínda que non é a cantidade o aspecto máis relevante do seu
traballo, que brilla pola súa calidade e o amplísimo alcance do seu
pensamento, non exclusivamente dirixido ao ámbito musulmán senón que está
alentado por unha aspiración de carácter universal. A súa raíz aristotélica
fundamenta esa xenerosidade de miras que non se detén nos límites do racional
(como o seu contemporáneo Averroes): liberarase das súas cadeas pola vía da
espiritualidade. A súa obra insuflou unha nova vida ao sufismo, corrente mística e
ascética do islamismo que invita a profundar no propio eu como senda para alcanzar o coñecemento
do divino e a comuñón con Deus, e que corrobora a proximidade entre creador e criatura.
|
Un neno prodixioso
Xa sendo un neno destacou pola súa brillantez, mente
preclara, profundidade de comprensión e sabedoría. Tiña o don da escritura e mostraba unha inusitada
capacidade para a prospección interior e a experiencia espiritual, con
frecuentes visións que lle revelaron o camiño que había de seguir. A familia
deixou Murcia (entón un reino musulmán independente) e trasladouse a Sevilla,
capital do imperio almohade e gran centro cultural na Idade Media. E o seu pai,
advertido do potencial do fillo, fixo que recibise unha educación especialmente
coidada. Incluso o levou a Córdoba para visitar a Averroes, que caeu rendido na
súa fascinación ante o talento sobrenatural do novo, como relata o escritor e
autor sufí Tosun Bayrak, que fala de que o prestixioso filósofo e matemático,
orgulloso do seu saber, non foi capaz de comprender a verdadeira grandeza e o
valor do seu hóspede.
Para construír, perfeccionar e
enriquecer o seu sistema de pensamento, Ibn Arabi, en demostración de cosmopolitismo e
audacia, entregouse á viaxe, en pos dos
mestres ocultos, para ensanchar o seu coñecemento. Xa falecidos os seus pais,
deixou Sevilla para emprender unha peregrinación que xa non tería volta atrás
porque xamais regresou a España: norte de África (Marrocos, Alxeria, Tunisia e Exipto), Oriente Medio,
visitou a cidade santa da Meca, Medina, Siria, Iraq, Turquía... Percorreu o mundo árabe. Xa
maior fincouse en Damasco, onde está o seu sepulcro. Calcúlase que o seu
periplo superou os 90.000 quilómetros.
A
súa mensaxe de tolerancia e de integración segue sendo hoxe absolutamente
moderna: «Velade por non vervos atados a
unha crenza única que negue as demais -exhorta Ibn Arabi-, pois vos veredes
privados dun ben inmenso. Deus
é demasiado grande para estar encerrado nun credo que exclúa aos demais».
Unha visión que
desdí o tópico do extremismo musulmán
«Non che limites á forma que adoptou
a túa crenza, ábreche a todas as posibles manifestacións en que Deus se che dea
a coñecer a través da inspiración». O pensamento flexible e visionario de Ibn Arabi
permite que o lector se achegue á súa sabedoría desde calquera credo, o que choca frontalmente coa idea superficial de
extremismo da cultura islámica que se impuxo nos últimos tempos tras as accións
de terrorismo e violencia dos grupos máis radicais.
A experiencia de Ibn Arabi, apunta Pacheco no prólogo do seu ensaio sobre o Mestre Sublime, «transcende os límites
estritos do sufismo excedendo os límites de toda crenza e permitíndolle afirmar
que o seu corazón posibilita o acollemento de todas as formas, desde a do
mosteiro para os monxes, un templo para os ídolos ou as páxinas da Torá, ata as
mesmas follas do Corán». Este convencemento de que a alma pode transcender os
feitos, a realidade, para alcanzar a eterna certeza das formas imperecedoiras,
ratifica o entroncamento do seu pensamento co neoplatonismo occidental. Como tamén o fai o valor que concede ao amor,
como motor do cosmos e morada da divindade, unha verdade á que só accede o home
si antes ha purificado os seus sentidos.
|
[Fonte: www.lavozdegalicia.es]
|
Sem comentários:
Enviar um comentário