Cartarescu, o escritor melancólico que veu da cidade máis triste do mundo

O autor romanés, candidato ao Nobel, presentou en España a súa nova novela, «Solenoide» 

Un artigo de VÍCTOR NÚÑEZ JAIME 

Din del que é «o autor romanés máis coñecido e recoñecido do mundo». Incluso o cualifican como «un dos máis importantes teóricos do posmodernismo romanés». É poeta, narrador, profesor e crítico literario. O seu nome é Mircea Cartarescu (Bucarest, 1956) e a súa obra caracterízase pola nostalxia e a melancolía. Impedimenta, o seu editorial en español, acaba de publicar Solenoide e a lanza como «a súa obra máis madura ata a data, que incide nos seus temas clave: Bucarest, a infancia, os soños, as ruínas, os labirintos e o compromiso coa escritura».

De xira por España, acaba de presentala no museo leonés MUSAC, o granadino Centro Federico García Lorca e na librería madrileña Rafael Alberti -cancelou a cita do barcelonés Palau da Música pola crispación que tensaba as rúas; «cando as armas falan as musas calan», anotou-. Na librería Rafael Alberti, que desde fai case corenta anos atende Lola Larumbe, unha muller que recomenda libros como quen receita medicamentos para sanar almas e corpos, Cartarescu -a timidez rampante- falou ante un reducido grupo de persoas e deixou claro que el  «é alguén que escribe para entender a súa situación, como dicía Kafka. Kafka é alguén a quen admiro moito porque nunca se describiu como escritor nin formou parte do mundo literario».

Experiencia e autobiografía

Dez das 800 páxinas de Solenoide (unha bobina que se emprega en diversos aparellos eléctricos e crea un campo magnético) consisten na repetición da palabra socorro entre signos de admiración. «Ao redor desas dez páxinas están armadas todas as demais», asegurou provocando asombro no público. Explicou que non tería podido escribir un libro como este antes de cumprir 60 anos, porque non tiña experiencia suficiente para abordar a complexidade dunha historia que chega a sacudir a alma do lector.

Pero hai un libro no que este profesor casado cunha poeta se autorretrata sen andrómenas. Chámase O ollo castaño do noso amor e está composto por unha selección de textos autobiográficos onde se alternan memorias, contos e reflexións que subxugan pola súa sensibilidade e elegancia, froito da coidada elección das palabras que adoitan esgrimir os poetas. Cartarescu fala aquí da perda do amor, da pobreza do seu fogar e ata do aroma do café, pero tamén da súa relación ambivalente con Bucarest, da soidade e da morte. Conta a traxedia dunha illa romanesa engulida polas augas dunha represa, o exilio do poeta Ovidio nesas terras, traza un panorama das letras romanesas e quéixase da falta de valor da poesía neste mundo inmanente e aleatorio, e da falta de cultura das novas xeracións de lectores. O seu testemuño máis conmovedor é o que evoca a morte do seu irmán xemelgo, aos cinco anos, vítima dunha pneumonía, un drama familiar que o marcou para sempre e que presta o seu poético título a esta selección. Baixo estas postais asoma tamén a historia recente dun país que se sacudiu con esforzo o xugo do comunismo só para ser escaldado por unha versión salvaxe do capitalismo. E non oculta o seu desencanto coa posterior revolución e con Occidente. 

Cartarescu contou en que basea o seu traballo: «No meu diario escribo o que me sucede, vexo, soño e penso desde que tiña 16 anos. Todos os meus libros parten dalgunha das súas páxinas». Aclarou que as súas xornadas de escritura só abarcan dúas horas diarias e é, máis ben, automática: rápida, sen esquemas, pasando con facilidade do realismo á fantasía. «As miñas ficcións están empapadas polo romanticismo alemán, pola nostalxia, a melancolía, a tristeza, o existencialismo, a estética e unha constante idea do fin do mundo», especificou. 

Kafka, idolatrado 

Candidato reincidente, hai quen di que pronto lle darán o Nobel de Literatura. El replica, con modestia, que non é para tanto. Esfórzase por parecer sinxelo e humilde e subliña que aprecia «á xente modesta concentrada en si mesma e que se alegra ante a folla de papel en branco». Incluso vai máis aló: «En toda a miña obra existe unha condena para o escritor que escribe por diñeiro, procura de gloria ou aparato da literatura. Para min, o verdadeiro arquetipo do verdadeiro escritor segue sendo Kafka, que escribía para si mesmo, para a súa familia e amigos». 

En novembro encabezará o cartel de poetas na feira FIL de Guadalaxara (México), onde espera consolidar a súa presenza entre o público hispanohablante. 

«O nacionalismo é un reflexo primitivo do século XIX» 

Ao fío da suspensión do seu encontro cos lectores en Barcelona -previsto para o pasado venres-, Cartarescu mostrábase contrariado polo enfrontamento en aumento que vive a sociedade de Cataluña. «O nacionalismo é un reflexo do século XIX que hoxe en día parece bastante primitivo e que acentúa as diferenzas entre as persoas. Necesitamos unha Europa máis unida e non máis fronteiras, o nacionalismo está a causar desfeitas», lamentaba. Non é que temese os problemas da rúa, matizou, pero as circunstancias terían provocado que ninguén reparase no acto do Palau da Música. «Gustaríame ter visitado Barcelona nunha situación normal e non neste estado de tensión», explicou Cartarescu á axencia Europa Press. 

E non é que sexa un escapista. O autor, que se significou contra Ceaucescu en Romanía, considérase alguén «moi implicado» en cuestións cívicas. «Participei en numerosas protestas en Romanía e procuro que se oia a miña voz. Un escritor ten que ser tamén creador de opinión», defende. Precisamente, o protagonista de Solenoide vive baixo a ditadura de Ceaucescu nunha Romanía «imaxe de ruína universal» e procura escapar da frustración da súa rutina como profesor de literatura en «a cidade máis triste do mundo». En certo xeito, a novela fala dunha «deshumanización» que está presente nos días actuais.

[Imaxe: Miguel Ángel Molina/EFE - fonte: www.lavozdegalicia.es]