David Hernández de la Fuente, tradutor dos grandes filósofos estoicos: «Non persigas ao camareiro no banquete da vida, diche Epicteto»

O profesor que contribuíu a converter «As Meditacións» en bestseller rescata ao escravo que ensinou a Marco Aurelio a ser libre. A paixón polos estoicos crece e axuda a aliviar o malestar ante a impotencia e o caos de hoxe

 Escrito por Ana Abelenda

Este escravo de Hierápolis (hoxe Pamukkale, Turquía) tivo, no ano 50, unha vida de escravo sen nome («Epicteto» significa «comprado») e foi mestre de filosofía en Roma tras lograr a liberdade. Este escravo, Epicteto, fainos libres coas leccións do seu Manual de vida, que introduce e traduce David Hernández de la Fuente, o tamén tradutor das Meditacións de Marco Aurelio, que preparan a súa quinta edición en Arpa.

—Que incomodo ler a Epicteto.

—Epicteto é un caso singular da antigüidade clásica. É autor dun dos dous grandes textos do estoicismo romano, aínda que escrito en grego, xunto con Marco Aurelio. Ultimamente reivindícase moito como unha guía para os nosos días. Non é unha filosofía sinxela. O estoicismo está afastado dos nosos gustos e comodidades actuais.

—En que axúdanos este manual?

 —Ensínanos a afastarnos daquelas cousas que, en aparencia, son boas, pero que nos fan escravos.

—Que teñen en común Epicteto e Marco Aurelio e que non?

—Eu tamén tiven a honra de traducir as Meditacións de Marco Aurelio para esa mesma editorial. E este libro doutro gran mestre do estoicismo compleméntase ben co anterior. Epicteto non escribiu nada, o que temos neste Manual son apuntamentos das súas leccións orais tomados por un romano. Esta é unha guía de como estar sereno ante os problemas. Pero Marco Aurelio é o contrario que Epicteto, non é un escravo, senón un emperador que na súa intimidade escribía un diario que non publicou, que mantivo en segredo. É dicir, as Meditacións non son un libro escrito para que o leamos. Que relación teñen os dous? Que cultivan o estoicismo, e o emperador aprende dun escravo como ser libre.

—Que é o estoicismo e como podemos aplicalo á lectura dun caso como o escándalo de Errejón?

—O estoicismo nace fundado por Zenón de Citio (cara ao 300 a. de C.) en Atenas. Nesa época, a helenística, nace o epicureísmo, fundado por Epicuro nunha escola chamada O Xardín. As dúas escolas céntranse en lograr a liberdade e a serenidade nun mundo complicado que se parece moito ao noso.

—Redefine Epicteto a boa vida?

—Para os antigos gregos, a felicidade é algo reservado aos deuses. O que podemos facer nós é ter boa vida, unha vida que vexa cales son os verdadeiros bens. É un ben o diñeiro, é un ben a fama? Casos como o que mencionas de Errejón, ou de corrupción económica, ou a presión da fama nas redes sociais, cuestionan eses valores que se venden como bos e non o son. O importante, diche o estoicismo, é ser dono dun mesmo, ter serenidade interior.

—Lendo algunhas cousas deste manual pode parecer que invita á resignación. «En canto ao teu pai, o propio é que coides del, e aguantar se te golpea».

—O segredo, para encaixar calquera golpe ou ferida, é ser dono de ti mesmo, a pesar de todo. Epicteto tivo un amo cruel, que, para pór a proba as súas conviccións, someteuno a un poldro de tortura. Rompeu a perna! E, aínda así, mantívose no seu dominio, díxolle: «O único que conseguiches é ter un escravo collo, a min non me fas dano». Si, é unha filosofía dura, unha especie de ascética. É cultivar esa fortaleza interior que che permitirá ser libre. Libre da dor, da enfermidade, da boa e a mala fama, do pracer, do éxito. Hai dúas leccións: cumprir a túa misión en pos da virtude e a idea do refuxio interior, intentar comprender o sentido que o goberna todo.

—Este libro inclúe a Quevedo! O manual de Epicteto tamén en verso...

—Quevedo traduciuno en verso. Quevedo tivo unha época moi mala, cando o exilian e méteno no cárcere. Aí meteuse a traducir a estoicos.

—Co pouco estoico que resulta Quevedo...

—Fíxate que tampouco lle pega nada o estoicismo a un emperador que despois das súas batallas e intres bárbaros métese a meditar. É a necesidade de atopar a esencia do humano na voz da razón, que para os estoicos é a deusa que o conecta todo. A dor, o mal, son parte da natureza, di Marco Aurelio, aínda que non o poidamos entender.

—Estoicos e epicúreos parécense?

—Si, en moitas cousas, como nesa idea de ter unha vida boa, serena, a través da virtude e o coñecemento. Vivir ben é gozar da vida, e facelo correctamente. Ben ten eses dous sentidos. A diferenza entre epicúreos e estoico é o sentido das cousas. Azar ou sentido? Outra cousa na que están de acordo é en que só a filosofía pódeche salvar.

—Receita estoica para o día a día?

—Vivir segundo a natureza. Hai unha pasaxe moi bonita de Epicteto que di que na vida hai que comportarse como nun banquete. Se pasa unha bandexa diante túa, colle o que poidas, pero se pasa de longo non te estires, non intentes coller o que pasou. Non vaias máis aló do teu desexo, e así obra coa túa muller, os teus fillos, os cargos públicos, a riqueza. Colle o que vinga e se moderado. Se na vida fas así, como nun banquete, chegarás a ser digno compañeiro dos deuses. Pero se non tomas o que se presenta diante túa, senón que incluso o desdeñas, di Epicteto, serás tamén case divino!

[Fonte: www.lavozdegalicia.es]