Morre o escritor albanés Ismaíl Kadaré, gran crítico do totalitarismo

Renovou os mitos clásicos e bebeu da tradición de Occidente para arremeter contra a opresión

 

O escritor Ismaíl Kadaré nunha fotografía antes de recibir o Premio Booker Internacional.

Escrito por ANTONIO PANIAGUA

O escritor albanés Ismaíl Kadaré, grande estudoso da tradición do seu país e da natureza deste pobo balcánico, morreu aos 88 anos de idade. Autor de Tres minutos. Sobre o misterio da chamada de Stalin a Pasternak ou O grande inverno, vivía en París, onde se exiliou no ano 1990, uns meses antes da caída da ditadura comunista de Enver Hoxha.

Kadaré morreu a causa dun ataque cardíaco, segundo informou un hospital de Tirana. Chegou ao centro sanitario «sen sinais de vida». Os médicos, que lle practicaron unha masaxe cardíaca, non puideron facer nada para salvarlle a vida.

O «sutil disidente», como chegou a ser definido, usou estrataxemas intelixentes para denunciar a opresión. Arremetía contra a URSS e a China para desaprobar fenómenos nos que tamén incorría o seu país. Elixiu como escenario dos seus dramas atmosferas asfixiantes e países de días fríos e chuviosos, moi diferentes da calidez mediterránea do seu país. Ademais, usou os argumentos mitolóxicos como alegoría do presente.

Unha dos acenos de identidade da súa prosa é a de estar permanentemente aberta á reescritura. Kadaré corrixía de xeito infatigable os seus escritos, os seus poemas mudaban en relatos, os relatos prolongábanse ata adquirir as feituras das novelas e estas, en ocasións, comprimíanse en contos. Outra das características da súa obra é a recuperación das grandes preocupacións e asuntos da humanidade. Non en balde, as súas obras bebían da tradición oral e da literatura clásica, de Esquilo, Homero, Shakespeare, Cervantes ou Chéjov.

O seu estilo, mestura da linguaxe cotiá e do alento lírico, narraba a traxedia da súa terra, campo sanguento dunha infinidade de batallas. Kadaré deu vida aos vellos mitos con palabras renovadas e expresou toda a tristeza acumulada pola pesada carga da conciencia.

A súa escritura afundía as súas raíces na gran tradición literaria do mundo helénico, que trasladaba a escenarios actuais para denunciar o totalitarismo e exaltar o poder da razón. Gañador do Princesa de Asturias das Letras no 2009, o escritor erixiuse en figura crave da literatura universal. Sufriu en carne propia a Segunda Guerra Mundial, a ocupación do seu país pola Italia fascista, a Alemaña nazi e a Unión Soviética, ata a instauración da ditadura comunista no 1944. En varias ocasións foi candidato ao premio Nobel.

Estudou no Instituto Gorki

Con só 17 anos gañou un premio de poesía en Tirana que lle serviu para poder viaxar a Moscova e estudar no Instituto Gorki, do que foi expulsado no 1961 a raíz da ruptura de Albania coa Unión Soviética. No instituto moscovita alumou O xeneral do exército morto, que cultivou o aplauso entusiasta dos franceses. Grazas a esta novela conseguiu unha especie de salvoconduto ideolóxico no seu país, onde foi visto como como epítome do orgullo nacional, a pesar de que non comungaba cos dogmas do réxime. Forzado polo goberno de Hoxha, formou parte do Parlamento albanés entre os anos 1970 e 1982. No 1990, pouco antes do derrubamento da ditadura, buscou acubillo en París, onde fixou a súa residencia.

O tema central da súa obra, reflectido en todos os seus libros, é a denuncia do totalitarismo e as súas engrenaxes. Esta obsesión quedou patente no palacio dos soños (1988), publicada no 1981 en Albania, cando aínda imperaba o comunismo. Con ela, o escritor levantou unha formidable parábola sobre a perversión despótica, na que nun país imaxinario, unha inmensa maquinaria ao servizo da tiranía, a oficina do durmir e o soñar, domina a vida onírica dos cidadáns.

A pesar do afundimento do comunismo, Kadaré continuou indagando na alma das sociedades totalitarias, como sucede en Tres cantos fúnebres por Kósovo (1999) e Fronte ao espello dunha muller (2002).

Membro da Academia das Ciencias Morais e Políticas de París, unha das cinco que integran o Instituto de Francia, da Academia das Artes de Berlín e Oficial da Lexión de Honra francesa, no 2005 recibiu o Premio Booker Internacional. Foi, ademais, doutor honoris causa pola South East European University (República de Macedonia).

 

[Imaxe: Reuters Photographer | REUTERS - fonte: www.lavozdegalicia.es]