«Días na historia do silencio»: Por que o vello Simon decidiu deixar de falar?

Na primeira novela traducida ao castelán de Merethe Lindstrøm, gañadora do Premio de Literatura do Consello Nórdico, un matrimonio queda calado para sempre

 Escrito por Belén Araujo

Seguro que cando eran pequenos xogaron algunha vez a Faíscas!, ese pacto de silencio que se asina cando dúas persoas din o mesmo á vez. As regras son máis ou menos así: se vostede e o seu amigo pronuncian a mesma palabra ao unísono, o que máis rápido consiga dicir a palabra chave será quen teña o poder. Ata que el decida que xa é suficiente, o que fose máis lento debe calar. Polo menos no xogo, o silencio ten un porqué e a solución está ao alcance da man.

En Días na historia do silencio (Errata Naturae), con todo, non hai ningún detonante. Ninguén lle dixo Faíscas! a Simon. El simplemente deixou de falar. A primeira novela traducida ao español de Merethe Lindstrøm (Noruega, 1963) —gañadora do Premio Dobloug por toda a súa obra e do Premio de Literatura do Consello Nórdico por esta historia— sitúanos na mente de Eva, quen comparte os últimos anos da súa vida coa súa recentemente silente marido.

Tres grandes porqués

O silencio, conta ela, «chegou gradualmente, no transcurso duns meses». Ao principio parece que Simon cala por enfermidade, por unha demencia senil incipiente que lle fixo perder a fala. Pero hai algo que nos renxe. Algo non encaixa no relato. Polo menos, non desde o punto de vista de Eva. Empeza a parecer, por momentos, que o silencio de Simon ten algo de voluntario.

Pero se iso fose así, que razón pode haber detrás de tal decisión? É máis —parece querer dicirnos Eva— se o mutismo de Simon é consciente, isto é egoísmo puro! Porque se el cala, ela non ten con quen falar. Eva sofre, por tanto, un silencio imposto co que debe convivir día tras día. O primeiro fío misterioso desta historia é esa gran dúbida: demencia ou decisión? Serán causa e consecuencia? Foi calar o inicio do fin ou o primeiro sinal de alarma?

Todos os segredos que este matrimonio foi almacenando durante toda a súa vida supoñen a segunda incógnita que expón a norueguesa e que nos empurra a seguir lendo, a querer coleccionalos un a un. Porque nesta casa xa reinaba o silencio moito antes de que Simon calase. A de Eva e Simon é unha parella herdeira desa época na que a norma era ocultar a dor, pensando que así desaparecería. Ocultábanllo principalmente ás súas tres fillas, que ignoran as demoledoras historias que Eva nos vai compartindo ao longo da novela en forma de recordos. E aínda que estamos na súa cabeza e iso adoita significar que os pensamentos desordenados imperan na narración, a súa voz é moi contida e depurada, rebosante desa sabedoría que una só consegue co paso do tempo. Sentimos que Eva está a vomitar as súas memorias nestas páxinas, pero o seu bilis é cristalina.

Unha desas confidencias que nos regala e que, con todo, descoñecen as súas fillas ten que ver co pasado familiar de Simon, que dalgún xeito parece estar ligado coa guerra. Pero nin a guerra en xeral, nin o Holocausto en particular son os protagonistas desta historia. O que a norueguesa busca retratar é máis ben un lenzo sobre o trauma, calquera trauma que se quere varrer baixo a alfombra e que acaba aflorando co paso dos anos. Ás veces, sen que che deas conta. Pouco importa cal sexa o de Simon. Esas feridas mal curadas, se non se suturan a tempo, poden reabrirse en calquera momento e crear gretas insalvables. 

Pero aínda nos queda un terceiro misterio por resolver que é, quizais, o que máis quebradizos de cabeza levanta ás fillas do matrimonio: por que esta parella de anciáns despediría, da noite para a mañá, á muller que limpaba a súa casa? Se estaban tan contentos con ela...

Testemuño persoal

Aínda que esta ficción, segundo a propia autora, non ten nada de autobiográfica, si que hai certa inspiración persoal no que lle sucede a este matrimonio. «O meu pai perdeu a fala sen motivo aparente poucos anos antes de morrer», confesaba a escritora norueguesa nunha entrevista radiofónica.

Os pais de Lindstrøm divorciáronse cando era moi pequena e ela, que conviviu principalmente coa súa nai, mantiña con el unha relación a distancia. «Sempre falabamos por teléfono. Tiñamos unhas longas charlas telefónicas que me ensinaron moitas cousas. Sempre a través da linguaxe. E, de súpeto, só silencio...», relataba a escritora.

A deterioración cognitiva chegou e arrasou coa persoa que Merethe coñeceu e ese sentimento foi a faísca que a empurrou a contar esta historia de palabras caladas e de malditos silencios que, en definitiva, é un poderoso canto á palabra. Unha oda ás portas que abre a comunicación e que, se o silencio reina, sempre quedarán pechadas.

 

 

[Fonte: www.lavozdegalicia.es]