Escrich per Joan-Marc Leclercq
En 1971, avèvi dètz ans tot escàs, ma familha mudèc d’un immòble plen de Pès Negres au ras de la plaça Heraclés a Tolosa dinc au barri navèth deu beròi nom occitan: lo Miralh. Es aquiu que dintrèc au collègi, lo de Bèlafont, lo medish on estore mès tard un cèrt Mohammed Merah. Estoc ende jo una bona epòca, la dos amics, de viatge de cap a l’adolescéncia, de la debuta de la descobèrta de la vida e deus purmèrs sorrísers de cap a las gojatas. I trobèc monde de socas de totas, màgerment Espahnòus, Catalans, Portugueses e un quite Armenians. Los autes Pès Negres èran meslèu dens la ciutat mès anciana de Bagatelle. Estoc mès tard que lo barri vengore a majoritat magrebina, quan tot aqueste monde bastiscore cadun son ostau en periferia.
Una de las causas de las qualas me brembi de plan, es lo fenomène de l’argòt qu’utilizavam entre nosauts, los dròlles deu collègi. Comprengoi pas qu’un còp vadut gran que lo nòste vocabulari (cau tostemps a las joenas generacions un vocabulari a despart ende’s singularizar deus adultes) venguèva de la lenga rromaní, es a díser çò qu’aperam sovent lo manoish, la lenga comuna aus Gitanos, aus Bohèmis, aus Tsiganes. A l’epòca, dens mon esperit, èra pas qu’un argòt de dròlles.
Un tipe èra un gadjò e doncas una gojata èra una gadjí. Utilizavam tanben lo mot narvalò, drin mès pejoratiu, mes que trobèi pas jamès dens los diccionaris, benlèu un derivat de barvalò, que vòu díser “un ric”, o lavetz de nasvalò, “un malaut”, o encara un mescladís deus dus. L’adjectiu shocar (plan prononciar la “r” finala), utilizat tanben dens la lenga populara en França, volèva díser a l’encòp “polit” e “bon”. D’un biais generau, se podèva aplicar a tot çò qu’èra positiu. Après, èran sustot vèrbes que coloravan nòste devís. La fòrma invariabla n’èra la de la purmèra persona deu singular en -av au lòc deu -en oficiau. Aquò sonava milhor. Atau avèvam: dikav (espiar), nashav (se n’anar), marav (tustar, bàter), lo famós chorav (panar) e sustot boiav (aver una relacion sexuala). I avèva tanben lo vèrbe nikav, de medisha significacion que boiav, mes cresi qu’èra una creacion ibrida de l’arabi. Ende díser “comprénguer”, utilizavam lo vèrbe antrav, mes l’èi pas jamès trobat mès tard dens un diccionari. Nos permetèva de díser “Dikav la gadjí”o “Le narvalò va te marav” o encara “Va boiav” en tot pensar estar pas comprés, çò qu’es pas segur. Lo vèrbe dikav a l’imperatiu èra en concurréncia dambe ate..! qu’es de parlar tolosenc que veng de l’occitan.
Lo mot quechí, qu’es tanben present dens lo francés popular ende díser “ren”, veng deu manoish khan či. Tot parièr lo mot argòt francés berges ende díser “annadas” veng de berž, de medisha significacion.
Èi pas jamès comprés fin finala d’on nos venguèva aquesta costuma. I avèvan Gitanos a Sent Simon, pas tròp luenh, mes me brembi pas qu’un d’eths estosse lavetz escolarizat au collègi de Bèlafont. Arribat au licèu, desbrembèi tot aquò dinc a quan, fòrça mès tard, las meas recèrcas sus la musica russa e doncas tsigana (la duas son estretament ligadas) me mièn a m’interessar a la lenga deus Manoishes. Quina suspresa estoc de tornar trobar, dens cançons exoticas, uns mots de mon enfança!
Una de las causas de las qualas me brembi de plan, es lo fenomène de l’argòt qu’utilizavam entre nosauts, los dròlles deu collègi. Comprengoi pas qu’un còp vadut gran que lo nòste vocabulari (cau tostemps a las joenas generacions un vocabulari a despart ende’s singularizar deus adultes) venguèva de la lenga rromaní, es a díser çò qu’aperam sovent lo manoish, la lenga comuna aus Gitanos, aus Bohèmis, aus Tsiganes. A l’epòca, dens mon esperit, èra pas qu’un argòt de dròlles.
Un tipe èra un gadjò e doncas una gojata èra una gadjí. Utilizavam tanben lo mot narvalò, drin mès pejoratiu, mes que trobèi pas jamès dens los diccionaris, benlèu un derivat de barvalò, que vòu díser “un ric”, o lavetz de nasvalò, “un malaut”, o encara un mescladís deus dus. L’adjectiu shocar (plan prononciar la “r” finala), utilizat tanben dens la lenga populara en França, volèva díser a l’encòp “polit” e “bon”. D’un biais generau, se podèva aplicar a tot çò qu’èra positiu. Après, èran sustot vèrbes que coloravan nòste devís. La fòrma invariabla n’èra la de la purmèra persona deu singular en -av au lòc deu -en oficiau. Aquò sonava milhor. Atau avèvam: dikav (espiar), nashav (se n’anar), marav (tustar, bàter), lo famós chorav (panar) e sustot boiav (aver una relacion sexuala). I avèva tanben lo vèrbe nikav, de medisha significacion que boiav, mes cresi qu’èra una creacion ibrida de l’arabi. Ende díser “comprénguer”, utilizavam lo vèrbe antrav, mes l’èi pas jamès trobat mès tard dens un diccionari. Nos permetèva de díser “Dikav la gadjí”o “Le narvalò va te marav” o encara “Va boiav” en tot pensar estar pas comprés, çò qu’es pas segur. Lo vèrbe dikav a l’imperatiu èra en concurréncia dambe ate..! qu’es de parlar tolosenc que veng de l’occitan.
Lo mot quechí, qu’es tanben present dens lo francés popular ende díser “ren”, veng deu manoish khan či. Tot parièr lo mot argòt francés berges ende díser “annadas” veng de berž, de medisha significacion.
Èi pas jamès comprés fin finala d’on nos venguèva aquesta costuma. I avèvan Gitanos a Sent Simon, pas tròp luenh, mes me brembi pas qu’un d’eths estosse lavetz escolarizat au collègi de Bèlafont. Arribat au licèu, desbrembèi tot aquò dinc a quan, fòrça mès tard, las meas recèrcas sus la musica russa e doncas tsigana (la duas son estretament ligadas) me mièn a m’interessar a la lenga deus Manoishes. Quina suspresa estoc de tornar trobar, dens cançons exoticas, uns mots de mon enfança!
[Poblejat dins www.jornalet.com]
Sem comentários:
Enviar um comentário