Franco cinquanta ans mai tard

Cinquanta ans après la mòrt de Franco, l’estat espanhòl contunha de debatre de sa memòria istorica e de las traças persistentas del franquisme dins la societat e la politica

Un grop de personas fan la saludacion faissista davant lo luòc ont se retirèt lo monument de Francisco Franco a Madrid en 2005 

Lo 20 de novembre de 1975, a 10 oras del matin, un aclapat Carlos Arias Navarro, president del govèrn espanhòl, anoncièt a la television la mòrt del dictator. Franco èra defuntat aquela nuèch al palais del Pardo a Madrid, ont residissiá, après que lo darrièr mes de sa vida se foguèt transformat lenta agonia: son còr èra aganit, las emorragias abdominalas formavan de grumèls de dos quilos, perdiá mai de litres de sang que los que se li podiá fornir per transfusion, e los medicaments destinats a sas diferentas afeccions intravan en conflicte los unes amb los autres. ”¡Qué duro es morir!” (qu’es dur de morir!), çò fisava lo vièlh tiran putschista reaccionari a un de sos mètges qualques jorns abans sa mòrt.

Francisco Franco moriguèt fa uèi 50 ans, al mièg del regèt internacional provocat per las darrièras execucions del regim, subrevengudas dos meses abans sa mòrt, de cinc membres d‘ÈTA e del grop revolucionari FRAP. Res aviá pas servit per qu’un aflaquit dictator signèsse pas lo 26 de setembre la ratificacion d'aquelas penas, que foguèron executadas a la primalba de l’endeman, jol chòc del Mond entièr. Aquelas execucions revelavan l'ADN murtrièr d'un regim franquista que, segon lo Bulletin Oficial del Congrès espanhòl, aviá fach assassinar mai de 40 000 personas pendent sas 36 ans d'existéncia.

Cinquanta ans mai tard, l'estat espanhòl debat encara de sa pròpria memòria istorica. La dicha Transicion espanhòla, timida e incapabla, impliquèt, entre d’autras mesuras, l'adopcion de la Lei d'Amnestia de 1977, que perdonèt los delictes politics comeses pendent la dictatura e los primièrs ans de la democracia e permetèt, fin finala, l'adaptacion dels nostalgics a la novèla societat democratica que naissiá. Luènh d'èsser un tabó, lo franquisme demorèt present, fins al ponch ont de nombrosas carrièras e espacis publics pel país pòrtan encara lo nom de las principalas figuras del franquisme o de Francisco Franco el meteis (579 carrièras e plaças sèrvan de noms franquistas, segon lo projècte Debería Desaparecer (Auriá de desaparéisser); existís tanben sièis comunas espanhòlas que sèrvan de noms franquistas, talas coma Llanos del Caudillo, San Leonardo de Yagüe o Villafranco.

Se pòt tanben metre una especiala atencion a l'adesion que lo franquisme manten encara dins la societat espanhòla. Segon lo darrièr sondatge del Centre d'Investigacions Sociologicas espanhòl (CIS), lo 21,3 % dels ciutadans considèran que las annadas de la dictatura franquista foguèron “bonas” o “plan bonas”, e demest los òmes joves annadits de 18 a 24 ans, près del 20 % pensan que lo franquisme foguèt “bon” o “plan bon”. Aquela apreciacion atenh lo 42 % dels electors del partit d'extrèma drecha Vox e la chifra respectabla del 35,4 % demest los electors del Partit Popular, mostrant que l'ombra del dictator demòra pasmens plan viva, dins un contèxt occidental global de pojada de l’ultradrechisme.

[Imatge: Kippelboy - sorsa: www.jornalet.com]