A montaña máxica, cen anos na cima

Monumental, hipnótica, imperecedoira. A obra de Thomas Mann cumpre un século afianzada como a gran proeza literaria sobre a condición humana e o paso do tempo

Escrito por Mario Beramendi

Elevada como a novela total, sobre a que se escribiron centos de textos desde diferentes disciplinas, e esgotados xa todos os adxectivos, as mil páxinas dA montaña máxica — de cuxa publicación se cumpren este mes de novembro cen anos— preséntanse como un enorme desafío para calquera lector. E máis nestes tempos de impaciencia, nos que se impoñen a vertixe e a inmediatez. Hai algo de fazaña, de heroicidade, na aventura que supón iniciar e acabar a lectura desta obra densa e hipnótica, que parece non rematarse nunca. Porque, en realidade, nesta novela non pasa absolutamente nada. Nada que sexa extraordinario ou aparentemente atractivo. Un personaxe principal (Hans Castorp) que visita ao seu primo (Joachim Ziemssen) no Berghof, un sanatorio antituberculoso situado na localidade de Davos, nos Alpes suízos. Unha estancia que se prevía breve, pero que acaba prolongándose durante anos.

Nunha trama aparentemente sinxela, sucédense os personaxes que, aos poucos, como nunha xigantesca formación rochosa, pedra a pedra, conforman un libro monumental e inabarcable, unha gran proeza literaria que trata con mestría a condición humana, coa vida, a morte e o amor como grandes asuntos de fondo. A montaña máxica é, ademais, o retrato do turbulento tempo que precedeu á Primeira Guerra Mundial: a decadencia da vida burguesa europea e o preludio do totalitarismo, que tería logo no nazismo á súa expresión máis devastadora. No pintoresco catálogo de personaxes que habitan o sanatorio sobresaen a enigmática figura de Madame Chauchat, a cuxa beleza sucumbe Hans Castorp, febrilmente atrapado polos seus encantos; e tamén o estrafalario doutor Behrens, locuaz e irónico, sabio e prudente. Unha e outro permiten a Mann situar o amor e a morte como cuestións centrais da novela. Unha morte que merodea con naturalidade en pugna constante coa vida. No medio de todo, a impoñente paisaxe alpina, a montaña inmune ao paso do tempo, a beleza do natural allea á trasfega dos reloxos.

Pero, de entre todos os personaxes, sobresaen as figuras antagónicas do liberal Ludovico Settembrini e o oscurantista Leo Naphta, dous eruditos que contrapoñen apaixonadamente as súas visións do mundo e mediante os cales Mann reflexiona sobre a condición humana. A ideoloxía política, a relixión e, sobre todo, o sentido dunha existencia que parece precipitarse cara ao abismo copan páxinas e páxinas que, por momentos, converten a novela máis nun tratado político ou un ensaio filosófico que nunha peza literaria propiamente dita. Ata Leila Guerriero admitiu que a novela lle aburrira soberanamente, e unha coñecida xornalista e escritora española, Rosa Montero, chegou a recomendar saltarse sen remorsos as páxinas tediosas dA montaña máxica. Decenas de parágrafos mortos e sobrantes. Nun libro tan extraordinariamente ben escrito, tan cheo de coñecemento, a pouco que un se arme de paciencia, non parece este un bo consello. Porque nos sitúa nun debate absurdo, coma se os arquitectos discutisen se ao Empire State de Nova York sóbranlle dez ou doce pisos, ou os xeólogos falasen de se o Everest podería ser igual de atractivo con 700 metros menos.   

O resultado final dA montaña máxica non é o que autor previra inicialmente. Thomas Mann empezou a escribir a obra en 1912, cando acompañaba á súa esposa Katia Hedwig nun sanatorio dos Alpes, onde estaba internada por unha infección pulmonar. O escritor pensaba nunha pequena novela satírica que podía funcionar como un contrapunto humorístico a Morte en Venecia. Pero Mann, que como todo escritor nunca se sentiu en vida mal tratado pola crítica, deuse conta de que reunira o material suficiente para emprender un traballo literario moito máis ambicioso. Tanto é así que a obra non viu a luz ata doce anos despois, no outono de 1924. No medio cruzouse a Primeira Guerra Mundial (1914-1918), un conflito que marcou as posicións ideolóxicas do autor, que acabaría simpatizando coa República de Weimar.   

A montaña máxica é a consumación do anhelo que persegue a moitos escritores: acadar o soño da posteridade. E para todo lector, un lento camiño de ascenso, que parece interminable, por unha novela chea de preguntas e respostas, de beleza e desesperación. Unha vez rematada, desde todo o alto, contémplase moito mellor o mundo. 

 

[Fonte: www.lavozdegalicia.es]