Por JAVIER ARMESTO
Galicia exportaba high tech no século XVIII. O arquitecto holandés Rem Koolhaas sitúa as galerías típicas das vivendas do golfo ártabro como a orixe da aplicación sistemática da dobre fachada, un dos elementos arquitectónicos que aborda no seu libro Elements of architecture (Taschen,
2018). A «Galician gallery» ocupa unha das máis de 2.300 páxinas deste
exhaustivo compendio, realizado coas achegas dos estudantes da Escola de
Posgrao de Deseño de Harvard e na que as referencias españolas nesta
disciplina son máis ben escasas.
Koolhaas,
de 73 anos e un dos profesionais máis influentes tanto polos seus
proxectos (recibiu o premio Pritzker no ano 2000) como pola súa obra
teórica (que plasmou noutros dous volumes monumentais, Delirious New York e S, M, L, XL),
explica que a xénese da dobre fachada pódese atribuír a dous fenómenos:
primeiro, o efecto invernadoiro e a súa capacidade para xerar
microclimas contidos no vidro; e segundo, a aptitude dun espazo aéreo
para actuar como illamento térmico.
«No século XVIII, a crecente dispoñibilidade de
vidro e o seu uso como material de construción en embarcacións facilitou a transferencia
de tecnoloxía en cidades marítimas como A Coruña e Ferrol», detalla o
arquitecto. O vidro plano, producido na Real Fábrica de Cristais de La Granja
(Segovia), foi enviado á vila ferrolá para acristalar as popas dos grandes
galeóns españois desde 1759. «Imitando a construción de barcos, a galería
galega orixinouse como unha solución para o cerramento de balcóns exteriores,
utilizando vidro con marco de madeira envolvendo os edificios de mampostería de
pedra -explica Koolhaas-. A capacidade deste conxunto de vidro, aire e
mampostería para actuar como un dispositivo climático rapidamente fíxose
evidente e desencadeou unha aplicación sistemática, primeiro no barrio de [A]
Magdalena en Ferrol, e logo na Coruña e Pontedeume, cidades veciñas con climas similares
e ligadas tamén ás tecnoloxías navais».
A páxina está
ilustrada con senllas fotografías da Marina coruñesa e dunha casa con galerías
situada en Ferrol. Segundo sinálase no libro, as cada vez maiores
existencias de vidro permitiron que a galería galega se fixese rapidamente moi
popular en todo o noroeste da Península.
Luz e illamento
Posteriormente,
este principio da cámara de aire utilizaríase en Centroeuropa para as primeiras
fiestras con dobre acristalamiento, permitindo conxugar as necesidades dunha
maior entrada de luz diúrna (o que esixía abrir ocos máis grandes nas fachadas)
e un mellor illamento. En cidades como Viena, Praga ou Berlín, este tipo de
fiestras, denominadas Kastenfenster (fiestra de caixa) convertéronse
nun estándar que se aplicou a escala urbana.
Xa no século XX Lle Corbusier, co seu Muro
Neutralizante, e os tamén franceses Félix Trombe (enxeñeiro) e Jacques Michel
(arquitecto), que desenvolveron a parede con cerramento acristalado, orientada
ao norte e capaz de acumular a calor (Trombe wall), evolucionaron este
concepto, que chegou ata os nosos días e converteuse nun dos eixos da arquitectura bioclimática.
«Utilizada por primeira vez en climas fríos, onde
existía a necesidade dun illamento máximo e unha máxima luz natural, a dobre
fachada foi unha tecnoloxía global que se ha ir facendo cada vez máis
específica a nivel local», indica Koolhaas, que engade que este sistema se
converteu en «un dos faros das tecnoloxías de construción pasiva». Advirte, con
todo, que os seus custos relativamente elevados en materiais, mantemento e
espazo debilitaron nos últimos tempos a súa forza como tipoloxía arquitectónica.
Un tratado
que comparan co «Neufert»
O material
utilizado en Elements of architecture serviu de base tamén a
unha exposición co mesmo título que causou sensación na Bienal de
Venecia do 2014. A través do seu páxinas analizar unha colección de
elementos arquitectónicos (chan, muro, cuberta, porta, fiestra, balcón,
corredor, cheminea, baño, escaleira, ascensor, rampla e a citada dobre fachada
con capacidade climática) que nuns casos permaneceron inalterados durante 5.000
anos e noutros foron reinventados e adaptados ás necesidades de cada momento.
O tratado, que algúns comparan coa arte de
proxectar en arquitectura de Ernst Neufert, permite mirar a través dun
microscopio os fundamentos reais dos edificios e ver de novo as técnicas
esenciais usadas polos arquitectos. É «un recurso que pode ser consultado unha
e outra vez e que dará aos deseñadores do noso mundo construído, os de hoxe e
os do futuro, o coñecemento necesario para abordar os retos aos que nos
enfrontamos», explican desde ArchDaily, a web especializada máis visitada.
[Imaxe: JOSÉ PARDO - fonte: www.lavozdegalicia.es]
Sem comentários:
Enviar um comentário