Federico Luppi, un actor transatlántico

O arxentino, falecido onte aos 81 anos, puxo o seu talento natural como intérprete ao servizo de directores a ambas as beiras do océano en filmes de profundo humanismo 

Un artigo de XESÚS FRAGA 

Como un transatlántico Federico Luppi cruzou o océano, ida por volta, entre a súa Arxentina natal e España para contribuír como actor cun talento tan natural como efectivo a preto dun centenar de películas entre as que se contan moitas normais e algunhas excepcionais, pero todas tocadas pola súa presenza inconfundible. O intérprete morreu onte en Buenos Aires aos 81 anos. En abril sufrira unha caída na súa casa que lle causou unha lesión nun brazo e un hematoma na cabeza, cuxas complicacións o levaron á clínica onde finalmente faleceu. 

Nacido en Ramallo, ao norte da provincia de Buenos Aires, en 1936, Luppi, de ascendencia italiana, iniciouse na interpretación como outros grandes que tamén proviñan de orixes humildes. Pagouse os cursos mentres polo día alternaba distintos traballos, de administrativo a vendedor de seguros; polas noites se curtía nos escenarios da capital. As súas credenciais de clase obreira apareceron no seu debut no teatro, Chegou un inspector, unha obra de J. B. Priestley de marcado carácter social (aínda que Luppi facía de galán, non de inspector). 

Ese compromiso vertebrou a filmografía de Luppi, quen se converteu en opositor da ditadura arxentina, o que o obrigou a exiliarse en España a principios da década dos oitenta. Máis tarde regresaría, no 2001, impulsado polo corralito, para volver a Arxentina uns anos despois e aliñarse coas teses do kirchnerismo. Nos seus últimos anos foi moi crítico co Goberno de Macri: «Estou decepcionado, amargado, tristón, solitario», declarou en febreiro. Admitía que non lle alcanzaba «a guita para chegar a fin de mes». 

Algúns dos seus mellores traballos desprenden enmárcanse na vontade de investigar e honrar vidas que, dunha forma ou outra, creen que se pode facer do mundo un lugar mellor. Luppi encarnou personaxes como o exsindicalista de Tempo de desquite, o cooperativista dun lugar no mundo ou o guionista desencantado de Martín (Hache): as tres, dirixidas por Adolfo Aristarain, con quen o actor asinou as súas mellores interpretacións e valeulle premios como a Concha de Prata de San Sebastián. 

Outro director co que Luppi traballaría intensamente foi Guillermo del Toro: o atormentado anticuario de Cronos foi decisivo no lanzamento da carreira internacional do cineasta mexicano, que logo volveu contar co intérprete para os seus notables éxitos posteriores. 

Nestes anos Luppi foi requirido por directores españois, participou en coproducións hispanoargentinas e tampouco se esqueceu dos seus colegas americanos, con traballos para cineastas uruguaios, chilenos ou peruanos, entre outros. Unha das súas queixas frecuentes criticaba o difícil que era ver cine latinoamericano naquel continente: «Os nosos gobernos son tan hábiles que entre eles non se comunican e teño que ver as películas en festivais en España», denunciaba. 

A súa última película estreada foi Neve negra -outra coprodución- que o reuniu co mellor da interpretación do seu país: Ricardo Darín, Dolores Fonzi, Leonardo Sbaraglia. 

Desde as cimas do escepticismo 

José Luis Losa 

De rodar en Lugo, Ferrol e A Coruña a recoller un premio en Cineuropa

Federico Luppi traballou en Galicia e con cineastas galegos en diversas ocasións. Unha das primeiras foi en 1985 cando a rodaxe da vella música, de Mario Camus, tróuxoo a Lugo e converteuno nun habitual dos paseos pola muralla e as saídas nocturnas. Naquel filme tamén participaba Paco Rabal, con quen coincidiu no 2000 en Divertimento, rodada no Teatro Jofre de Ferrol. Ese mesmo ano colaborou co cineasta Manu Maio, quen con Toda clase de peles gañara un concurso de guións da Universidade de Coruña. E dous anos despois regresaría a Cineuropa para recoller o seu premio, ademais de volver con xiras teatrais, como a obra O guía do Hermitage. Foi compañeiro de repartición de Mabel Rivera en Inevitable, cuxo guion foi coescrito por Héctor Carré.

[Imaxe: Paco Rodríguez - fonte: www.lavozdegalicia.es]